TBB/Çakar: TL kredi kısıtlamasında 3 kritik değişiklik yapılıyor

TBB/Çakar: TL kredi kısıtlamasında 3 kritik değişiklik yapılıyor
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Lideri Alpaslan Çakar, TL kredi kısıtlamasında yapılan değişiklik hakkında yaptığı açıklamada, “Bağımsız kontrol firma sayısı 360 civarında. Bu firmaların kredi kullanma evresinde bağımsız kontrol raporunu ibraz…

Habertürk’e konuk olan Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Lideri Alpaslan Çakar, BDDK’nın ticari krediler için Döviz koşulu kararının piyasalara yansıması hakkında Kübra Par, Haberturk.com Genel Yayın Direktörü Yavuz Barlas ve Bloomberg HT Genel Yayın Direktörü Açıl Sezen’in sorularını yanıtladı.

Çakar’ın açıklamalarından öne çıkan başlıklar şöyle:

Enflasyonu üç temel boyutuyla pahalandırmak lazım. Birinci boyut maliyet enflasyonu. Gerek pandemi ve devamında petrol fiyatında önemli manada sıçrama olmuştu. 2021 yılına başladığımızda dünyada enflasyon, ticaret hacmine yönelik beklentiler vardı. Büyüme suratı yüzde 3,5’tu. Bu sene yüzde 4 civarında bir öngörü vardı. Global iktisat farklı süreçlerden geçiyor. Şubat ayında Rusya-Ukrayna savaşı oyunun istikrarını bozdu. Doğalgaz, petrol, güç açısından, besin eserleri açısından gerçekten çok büyük potansiyel. Euro bölgesinin Rusya’dan güç alımı yüzde 38’di. 4 ülkenin gücünün yüzde 100’ünü Rusya karşılıyor. Zati güç fiyatlarındaki artış, savaşın getirdiği tedarik zincirindeki bozulma arzı negatif etkiledi. Bu bütün dünyaya enflasyon olarak yansıdı.

Biz Euro bölgesinde olsaydık enflasyonumuz yüzde 70 mi olacaktı? Hayır. Her ülkenin kendisine nazaran gerçekliği farklı. ABD’de son 40 yılın enflasyonu var. Gelişmiş olan ülkelerde 1993’den bu tarafa en yüksek enflasyon var. Gelişmekte olan ülkelerde 1983 yılından bugüne en yüksek enflasyon var. Biz net güç ithalatçısı ülkeyiz. Geçen sene yıl boyunca ülkemizin faturası 51 milyar dolardı. Biz cari fazla veriyoruz. Güç girildiğinde işin rengi değişiyor maalesef. Güçten kaynaklanan önemli cari açık çıkınca net olarak kur üzerine baskı yaratıyor. O kadar yabancı parayı bulmanız lazım. Kur enflasyon manasına gelir. Güç fiyatlarındaki artışın maliyetler üzerinde tesiri, bilhassa kur üzerindeki baskısı dikkate alındığında önemli bir maliyet enflasyonunu yurt dışından ithal etmiş oluyoruz.

Hem maliyet enflasyonu hem enflasyon birleştiğinde fiyat düzeneği öngörülebilirin dışında çıktı. Enflasyon enflasyonu doğuruyor. Ben enflasyonun yıl sonunda yüzde 50’ler düzeyine düşebileceğini öngörüyorum. Turizm gelirleri münasebetiyle cari açığın gerektirdiği likiditenin bulunabileceğini düşünüyorum.

Biz ithalat yaparak ihracat yapan bir ülkeyiz. İthal ettiğimiz her eserin fiyatı artmaya başlıyor. Enflasyon enflasyonu doğruyor. Fiyatlama sistemini bozuyor. Olmaması gereken fiyatlar etiketlere yansımaya başlıyor. Bu rasyonel bir fiyatlama değil aslında. Yüzde 78 düzeyindeki beklenti enflasyonunun yüzde 40’dan aşağı olmadığı kanaatindeyim. Yıl sonunda enflasyonun düşüş eğilimine geçeceğini ve yüzde 50 oranında görebileceğimizi düşünüyorum. Yıl sonuna hakikat aşağıya gerçek evrileceğini düşünüyorum. Geçen sene Ekim ayında yüzde 2,5 ayında, Kasım ayında yanılmıyorsam yüzde 3,5, Ocak’ta da yüzde 11’di. Artık aşağı istikamette olacağı kanaatindeyim.

Enflasyon aslında cari açığın sonucu olan bir durumdur. Kur değişimi Türkiye’de her vakit enflasyonu doğurmuştur. Yeni ekonomik modelde üretimin, arzın, ihracatın artırılması öngörülüyor. Katma kıymetli arzı arttığınızda cari fazla verirseniz. Arz talebi karşılayacağı için orada bir enflasyon sonucunu doğurmayacaktır. 2019 yılında dünyada ekonomik kriz vardı, 2020’de pandemi geldi. Pandemi sonrası hafif toparlanma olurken savaş üstüne bindi. Cari açık makası açıldı. Savaş değil, güç fiyatlarında artış olmasaydı cari fazla verecektik ve enflasyonla karşılaşmayacaktık. Yeni ekonomik model cari fazlayı yakalamak için olmazsa olmaz. Bu sene yüzde 7.3 civarında büyüdük. Bu devirde istihdamı arttırdık. 34 milyon civarında istihdama ulaştık. Biz dünya gelirinden hisse almak zorundayız, insanımızın refahını arttırmak, istihdam yaratmak zorundayız. Altyapı yatırımlarında çok önemli aralık aldığımızı düşünüyorum. Enflasyon, yüksek faiz oranlarıyla bu yatırımları yapabilme bahtınız yok. Üretim fazlası vererek büyümeyi sağlayabilirsiniz.

Bugün prestijiyle faiz oranlarıyla enflasyon ortasındaki bağ bütün dünyada koptu. Gelişmekte olan ülkelere bakın faiz oranı artışına gittiler; lakin bundan sonra da agresif bir formda faiz artırımına gidemeyecekler. Euro bölgesinde resesyon net olarak görülmeye başlandı. Bizde sakinlik yahut resesyon manasında rastgele bir şey sözkonusu değil. Biz makul finansmanla ülke iktisadını büyütmeye devam ediyoruz. Bugün faiz oranlarını yüzde 70-80’lere getirirseniz iktisadın büsbütün tepetaklak olması manasına gelir. Bizim ülkemizde bunun olması sözkonusu olamaz. Biz cari fazla verecek halde firmaların yatırım, üretimlerine dayanak olacak, finansman maliyetinin yönetilebilir kılmak ismine makul faiz oranıyla kredilendirme yapıyor olmalıyız.

Arzı artırmak durumundayız. Bunun için de ülkede sanayi çok önemli gelişim içerisinde. Turizme bakıldığında 2019 yılında 35 milyar dolar gelire sahipti. Geçen sene 24 milyardı. Bu sene 6.6 milyar dolar. 2019 yılındaki turizm gelirini geçiyor olacağız. Turizm gelirimizle güç faturamızı ödeyebiliyorduk. Bugün prestijiyle o korelasyon koptu. İmalat, turizm, tarım ve öbür bölümlerin tamamında önemli canlanma sözkonusu. Gerek BDDK, gerek Merkez Bankası’nın krediyle ilgili kararlara bakıldığında, kur üzerindeki baskıyı azaltması açısından en son BDDK’nın firmaların kredi kullanımına ait düzenleme oldu. Bunların tamamı bir taraftan da talebin yönetilmesine ait kararlar. Biz beklentileri de bu paralelde yönetmek durumundayız. Bütün tesirleri ve parametreleri bir ortada düşünmek lazım; faiz, kur, enflasyon, büyüme, ödeme istikrarı, istihdam. Bugün itibariyle ülke iktisadı canlı, 800 milyar dolarlık büyüklük içerisinde, ihracat rekorları kıran periyottan geçiyoruz. Bunun kesinlikle bir sonucu olacak.

Bu sene kredi büyümesi TL cinsinden 993 milyar TL oldu. Geçen sene 103 milyar TL’ydi. Enflasyon ve maliyet artışların getirdiği bir tablo vardı. Firmaların kredi gereksinimi hasıl oldu. Yeni ekonomik modelde temel parametre selektif kredi siyaseti. Direkt ihracat, tarım, katma kıymete gidiyor olması lazım. Bankacılık bölümü olarak hiç olmadığı kadar kredinin akıbetinin sorgulandığı bu periyot üzere bir devir olmamıştır.

Kredi kullandırırken evvel ‘bu parayı ne yapacaksın’ diye sorarız. Sonra takibi yaparız. Bütün kredilerin gittiği mecrasını takip ederiz. Bir ölçü öngörülmedik cari süreçlerde kullanılmak üzere kredi veririz. 1,5 yıl evvel kredilerin yüzde 23’ü ferdî yüzde 75 kurumsal krediler. Bugün prestijiyle yüzde 81 kurumsal, yüzde 19’u ferdi; yani konut, taşıt vs. İkinci sırada ticaret var yüzde 16, daha sonra inşaat var. Güç yüzde 9’a çıktı. Krediler selektif olarak kullandırılmaya devam ediyor.

Bu düzenlemenin gayesi kredilerin selektif olarak hakikat mecralarda kullanımını sağlanması. Varlıkların içinde dövizi varken Uygun maliyetli TL cinsinden kredi kullanarak döviz alınmasını önlemek. Cari istikrar münasebetiyle kur üzerindeki baskıları azaltacak tedbirleri almak zorundayız. Kur üzerinde daima üst istikametli global baskı var. Bu emelle kimi kararlar aldı. Bu kararlarda şöyle bir şey öngörülüyor; bu firmalar bağımsız kontrole tabi olacak. İkincisi TL cinsinden yabancı para varlıkları altın ya da bankada yer alan mevduatları TL üzerinden 15 milyon TL’nin üzerinde olacak. Şirketin faal büyüklüğü ise 11 yıl içerisinde net satış hasılatından hangisi yüksekse onun yüzde 10’undan fazla yabancı para, varlık bulunduramayacak. Bu üç kuralın birarada olmasının mecburiliği var. Yabancı para kredi konusunda badire yok. O kapsamda herkes alabiliyor. 32 sayılı karar kapsamında olmasa bile yabancı para durum açığı olan, yani döviz cinsinden yükümlülüğü olan ödemesi olan firma o durum kadar döviz alma talihi var. Kamu Nezaret Kurumu’nun yayınladığı bilgiye nazaran Türkiye’de 13 bin 900 potansiyel firma var. Bu kriteri sağlayan firma sayısı 350 civarında. Bu dinamik bir süreç, pekala artabilir.

Burada bağımsız kontrol firma sayısı 360 civarında. Bu firmaların kredi kullanma etabında bağımsız kontrol raporunu ibraz ediyor olması lazım. BDDK Liderimiz geçen hafta şunu söyledi; biz süreci kıymetlendiriyoruz. 360 civarında bağımsız kontrol firması var demiştim. Bu kuralı esnetiyorlar. Yeminli müşavirler de dahil olacak. Daha evvel kurumsal kredi kartları, tedarik finansman sistemi kapsamındaki krediler de onlar da matraha dahil ediliyordu. Bunlar da matrahtan çıkarılıyor. Özetlersek; Yeminli mali müşavir onayı geldi. DBS, kurumsal kredi kartı, tedarik finansmanı kapsamındaki krediler istisna oldu. Factoring kurumlarının verdiği krediler matrah kıymetlendirilmesine tabi oldu. Buradaki temel maksat, direkt kur üzerindeki baskıyı azaltmak. Şahsın yabancı parası varken, TL kredi alıp tekrar dövize dönmesini engellemek.

Biz olağan bir periyot yaşamıyoruz, bütün dünya için konuşuyorum. Kuru, enflasyonu, başka ekonomik parametrelerin sıklıkla yer değiştirdiği bir devirde otoritenin benzeri kararlar alıyor olması olağandır. Vaktin ruhu bunu zarurî kılıyor. 360 firma diyoruz lakin bunların önemli yabancı para varlıkları var. Bunu engelliyor olmak lazım. Süreç prestijiyle yabancı para döviz alan firma için hiçbir kısıt sözkonusu değil. Lakin bir firma yabancı para varlığı var olduğu halde kredi alıp onu dövize dönüyorsa, kur üzerinde önemli baskı yaratıyor. Kredilendirmenin dövize ve altına dönüyor olmasını sanıyorum hiçbirimiz istemiyoruzdur. Türkiye’de yatırım iştahı çok canlı. Önemli manada yatırıma giden kredi var.

Türkiye’de mal, hizmet sermaye hareketleri her vakit hür olmuştur. İsteyen her türlü ticareti yapabilme hürriyetine sahiptir. Bugün yabancı paranın yurt içi, yurt dışı her türlü sirkülasyonu özgürdür. TL cinsinden kredi verip yabancı para alması engellenmiştir. Münasebetiyle yabancı para almak özgürdür. Ülke iktisadı kadar, bankacılık kesimindeki serbestiyet kadar emin olun diğer ülkelerde bu kadarı yok. İngiltere, Almanya’da Türkiye’deki kadar süratli hesap açabilme talihiniz yok. Mali sirkülasyonunuzu bu kadar süratli yapamazsınız. Her paranın akıbetini izah etmek zorundasınız. Burada yapılan TL cinsinden kredi kullandırılıp, bunun dövize dönmesini engellemektir.

Bir şirketten beklenen faaliyet kârlılığı, sermaye artışıdır. Bir şirket TL cinsinden ya da yabancı para cinsinden konumu muhafazasını kısmen anlayabilirim. Lakin bir şirket bu maksatla döviz tutmaması lazımdır. Rastgele bir formda döviz yükümlülüğü yok, gelir, sarfiyat TL cinsinden. Lakin parasını dolarda tutmaması, euoroda tutmaması lazım.

Geliri yabancı para olanın aslında yabancı para cinsinden kredi kullanması hür. Yabancı paranın ticaretini yabancı para üzerinden yapan şirketin yabancı para tutmasında ıstırap yok. Burada öngörülen firmalar 1350 civarında. Bu firmalar esasen TL cinsinden kredi alan firmalar. Bunların yabancı para mevduatı tutup, gidip kredileri alıp yabancı paraya dönmeleri engelleniyor. Firmalardan temel beklenti genel faaliyet kârlılığının artıyor olması. Yabancı paraları varsa mal alımı, yatırıma kullanılmasını beklerim. Burada asla yabancı paranın engellenmesi, sermayenin denetimi, sermaye transferinin engellenmesi asla sözkonusu değildir.

Kur muhafazalı mevduat 20 Aralık tarihinde olmuştu. Kur muhafazalı mevduat konusu faiz geliri yüzde 17 civarında öngörüyor. İkincisi bu eser üzerinden vergi, stopaj alınmıyor. Şayet vade tarihindeki kur artışı olursa onu da kendisine taahhüt ediyor. Birinci başta gerçek bireyler sözkonusu iken sonra hukukî bireyler de dahil edilmeye başlandı. O vakit kur 18 civarında oranındaydı. Kur muhafazalı mevduatla 10 TL’ye kadar düştü dolar düşmüştü. Sonra 13 civarında park etti. Beklenti de oydu zati. Bu kur muhafazalı mevduat olmasaydı, o vakit kurun daha da üst gitmesi, cari açık ve enflasyon tesirini konuşmuştuk. Bugün prestijiyle 1 trilyon TL’yi geçti. Bu kur muhafazalı mevduat yabancı paradan bir çözülme sağladı mı? O günlerde yabancı para TL istikrarı 65’e 35’di. Bugün bu oran 58’e 42’ye döndü. Yani yabancı para 58. Gerçek şahısların mevduatı yılbaşından bu tarafa 14 milyar dolar azaldı. Hukukî şahısların, yani firmaların yabancı para mevduatı 8 milyar dolar azaldı. Topramda 22 milyar çözülme sözkonusu. Kur muhafazalı mevduat öngörülen maksadı muhakkak yerine getirmiş durumdadır. Bunun Merkez Bankası, Hazine’ye kur artışından kaynaklanan ödeme yükümlülüğü getirebilir. Ancak total iktisada, devletin hazinesine kur artışı hasebiyle enflasyon ve cari açık olarak getireceği maliyet neydi? Kur muhafazalı mevduat kur üzerindeki baskıyı alması açısından hala önemli enstrüman olduğunu düşünüyorum. Lakin ilanihaye sürdürülebilir bir şey değildir. Ekonomik konjonktüre bağlı olarak farklılaşabilir. Bugün tekrar artıyor lakin birinci baştaki ivme alışılmış ki yok. Mevduatın ortalama vadesi önemli manada artmış oldu, bilanço açısından önemli katkıları var natürel ki.

Bütün eserlerde, kampanyalarda birinci çıktığınızda o sırada mevduat döner, kalan mevduat aslında statiktir. Ziraat Bankası’nda kimi mevduatlar var ki, 10 yıl evvel açılmış. Tüzelde farklı mülahazalarla, tasarruf yahut kendisini korumak hedefiyle kurulan mevduat bu üzere enstrümanlarda kıymetlendirilebilir. Gündemde uzatma kararı olup olmadığını bilmiyorum.

20 Aralık’ta bu iş devralınmıştı. Ukrayna-Rusya savaşı ortaya girdi. Rusya iktisadı hem Euro bölgesi hem bizim için çok kıymetli. Bizim en büyük pazarımız Euro bölgesi. Burada bütün maliyetler arttı. Bu artış bizim ithalatımıza önemli maliyettir. Güç fiyatlarındaki artışlar, yaptırımlar hepimizin pazarını etkiledi. Ödemeler sistemi üzerinde önemli baskı oluşturdu yaptırımlar. Güç, besin fiyatlarındaki artış. Rusya turizm ve müteahhitlik hizmetlerinde bizim için önemli pazar. Ukrayna’dan 2019 yılında 2.2 milyon civarında turist almıştık. Kur muhafazalı mevduat bütün bunlara karşın, savaşa karşın vazifesini ziyadesiyle icra etmiş durumdadır.

Bu iş arz talep sıkıntısı. Bir şeye talep olursa onun fiyatı artar. Şirketler ben yabancı paraya dönmek istiyorum derse elbette talep yaratacaktır. Bu kararlar döviz alımının engellenmesine, BDDK’nın 26 Haziran tarihindeki kararı buna bir tedbirdir. Bugün kur muhafazalı mevduat varken, vergi avantajı varken, yüzde 17 civarında faiz veriyorken, kuru garanti ediyorken, gidip döviz almanın bir rasyonalitesi yok. Kur yükseldiğinde size esasen o fark garanti ediliyor. Bugün prestijiyle 17 makul fiyat. Günün şartlarına nazaran elbette kıymetlendirilebilir.

Sektördeki toplam kişisel kredi fiyatı 1.1 trilyon TL’dir. 36.3 trilyon TL toplam kredi var. Bunun 345 milyar TL’si konut kredisi, 540 milyar TL gereksinim kredisi. Kredi kartlarında gerek kişisel gerek kurumsal kredinin toplam bakiyesi 422 milyar TL’dir. Ferdi kredi kartlarının bakiyesi 277 milyar TL. Ferdî kredi kartlarının yüzde 42’si taksitlendiriliyor. Bir vatandaşın hem Ziraat, hem Halk, hem Garanti bankasında kredi kartı olabilir. Limit bazlı 25 bin TL ve altındaki minimum yüzde 25’ini ödemesi gerekir. 25 binin üzerinde kredi kullanıyorsanız taban yüzde 40’ını ödemesi gerekiyor.

Bu neviden kararların tamamında öncelikle dar gelirlilere nasıl dokunmaz diye limitini belirleriz. Muhtaçlık kredilerine ait düzenlemeler ise 50 bin TL’ye kadar 36 vade devam ediyor. 100 bin TL’nin üzerinde gereksinim kredileri 12 aya indirildi. Bu da eflasyonist etkiyi azaltmak için alınan makul kararlar. Kredi kartlarındaki takip oranı yüzde 2.2’dir. Tüm vakitler içindeki en makul oranlardan bir tanesi. Bütün dünyada enflasyonist tesir, savaş ortamı olacak, pandemiden çıkmış olacaksınız, buna karşın yüzde 2.2 takip. Bence çok rasyonel bir orandır. Türkiye’deki takip oranı hem makul, yönetilebilirdir. Geçen sene takip 3.3’tü. 23 Haziran itibariyle ferdî yüzde 2.3, kurumsalda yüzde 2,5. Global kriz, savaş var. Pandemiden çıkmışız. Makul bir orandır bu.

Türkiye’de yapılandırma konusunu çok uygun beceriyoruz. Rastgele bir mülahazayla, nedenle borçlarını ödemekte problem yaşayan müşterilerimizin kredilerini tekrar yapılandırıyoruz. Firma faaliyetine devam ediyorsa, firmanın kredilerini nakit akışına nazaran kıymetlendiriyoruz. Kesim olarak yüzde 80’ine karşılık ayırmış durumdayız. Bunların farklı bir düşüncede, özkaynak, kârlılık üzerinde baskısını azaltmış durumundayız.

Spor kulüpleri de bizim kredilendirdiğimiz müşterilerimiz. Kredi kullandırmışız. Bankalarla bu kredilerini yapılandırmış durumdayız. Biz bankacılar bunların ödenmesinden keyif ve memnuniyet duyarız. İnşallah spor kulüplerimiz borçlarını öderler, biz de paramızı tahsil etmiş oluruz. Ağustos’ta birinci taksit devirleri geliyor. Bize şimdilik tekrar yapılandırma konusunda bir müracaaat yok.

Sektörde 345 milyar TL konut kredisi bakiyesi var. Ziraat Bankası olarak yüzde 30’unu münhasıran biz kullandırmışız. Konut kredilerinde evvelden, güç durumuna bağlı olarak ekspertizle yüzde 80-90 kredi kullanıyorduk. 10 milyar TL’nin üzerindeki ekspertiz kıymeti olan konutların kredilenmemesini öngören düzenleme yaptık. Enflasyonist etkiyi yönetmek üzere alınmış bir durumdur. Türkiye’de konut muhtaçlığı var. Arzı elbet arttırmak lazım. Konut talebi de her vakit canlı olmaya devam edecek. Genç ve dinamik nüfusa sahibiz. Yabancıların ülkeye önemli teveccühü var. Konut stoğuna bakıldığında o stoğun da yenilenmeye muhtaçlık var. Kırsaldan kente göç var. Konut her vakit bu ülkede muhtaçlık ve cazip. Bugün itibariyle en son sayın Cumhurbaşkanımızın ilan ettiği iki konuta gelince. İkisinde de ortak noktalar konut kredi kartlarına, muhtaçlık kredilerine düzenlenmesinde söylemişti. Birinci kez konut alacak olan, üzerinde rastgele konut olmayan kişi ve ailede de olmayacak. Ekspertizleri 2 milyon TL’nin altında olacak. Onu bozduruyor olması lazım. 5 bin müşteri 2.1 milyar TL bu kapsamda Ziraat Bankası’nda kredi kullanmış.Konut arzının bu devirde az olduğunu biliyoruz. Konut kredisi bakiyesinde önemli bir artış oldu.

Türkiye iktisadı dışa açık bir iktisat. Özel kesimin üzerine bina olduğu bir iktisat. Bankacılık bölümünde çok nitelikli bankalarımız var. 22 farklı ülkelerin bankacılık bölümünde yatırımları var. En son bir bankamızın sermayedarı ek yatırım yaptı. Türkiye bankacılık kesimine önemli manada teveccüh var. Kamu bankaları olarak biz iktisada daha farklı katkılar verdiğimiz oluyor. Özel kesim bankaları da Türkiye’de güçlü. Onların da önemli hisse alacağını önümüzdeki süreçte önemli hisse alacaklaını düşünüyorum. Özel bölüm bankaların sürecin ana motoru olacağını düşünüyorum.

Biz 158 yıllık bir bankayız. 158 yıldır tarım Ziraat Bankası için en kıymetli mevzu oldu, bundan sonra da devam edecek. Şu anda en büyük kredi kullandırdığımız bölüm tarım. Bankacılık bölümün tarıma yüzde 68’ini Ziraat Bankası kullandırmış. Tarım kesiminde finansmana erişiminde rastgele bir zaafiyet yoktur. Bankada kullandığım bir tabir var. Futbolda İlhan Cavcav dönemi üzere isimlendirmeler oldu. Bu sene Ziraat Bankası’na bi isim vereceksek Tarım Dönemi demek isterim demiştim. Bu sene besine erişebilir olması en kıymetli mevzular ortasında. Bir her vakit gösteridiğimiz ihtimamı biraz daha fazla gösterdik. Birinci ayda 72 milyar TL kredi, 34 milyar TL tahsilat yapmışız. Toplam kredi meblağı 146 milyar TL. Bu kredinin 124 milyar TL’si sübvansiyonlu kredi. Bir kısmı Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından karşılanan kredi. 752 bin müşteriye kredi kullandırmışızç. Bu sene 29 bin küsur ek yeni müşteri tarım dalında kredi kullanmış durumda. Sübvansiyonlu kredilerin, 14,50 faiz oranı kullanıyoruz. 124 milyar TL’li sübvansiyonlu kredilerde bunun 124 milyar TL’li kredilerin yüzde 29’u faiz oranı bugün prestijiyle sıfırdır. Tamamı Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan karşılanıyor.

Yüzde 20’si faiz oranı yüzde 1-5 ortasında. Enflasyon yüzde 78. Yüzde 45’inin faiz oranı yüzde 5-10 ortasında. Yalnızca 6 milyarlık kredinin oranı yüzde 10’dur. Tarımda en büyük kalem hayvancılık bölümü. Kredilere bakıldığında tamamının faiz oranı yüzde 6-7’ye tekabül ediyor. Toplam 146 milyar TL içerisinde tahsil edilmemiş oran yüzde 1’in altındadır. Çiftçinin geri ödeme kabiliyeti vardır. Bir müşterimiz takibe düştüğünde her hususta dayanak oluyoruz. Hukukî süreci başlatıyoruz. Bugün prestijiyle Türkiye’de traktörü elinden alınmış tek bir müşteri yok. Üretim aracının elinden alınması diye bir şey sözkonusu değil. Kesimde hukukî süreç işletiliyor. Ziraat Bankası üretim aracına el koyma mahiyetinde rastgele bir uygulama yok.

GES eseri, yani gelire endeksli senet eseri, iç borçlanma senetlerin çeşitlendirilmesi açısından değerli. Burada iki kurum sözkonusuydu.Kıyı Emniyeti ve Devlet Hava Meydanlarının gelirleri baz alındı. 6 ay vadesi vaydı. 6.6 milyar TL’lik talep. Önemli talep aldı. Birinci bir eserdi. Ben çok manalı, nitelikli, yanlışsız sonuç aldığını düşünüyorum.

Bankacılık dalı hem Türkiye’de hem dünya örneğinde en kurallı bölümlerdir. En çok denetlenen bölümlerdir. En kurumsallaşmış bölümlerdir. Kural seti çok nettir. Biz döviz konusunda müşterili süreç bazında süreçler yönetiriz. Kamu bankalarının açık konum oluşturarak döviz satmaları üzere bir kavram sözkonusu değil.