Büyük Hadron Çarpıştırıcısı tekrar çalıştırılıyor

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı tekrar çalıştırılıyor
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı karanlık maddeyi bulma maksadıyla tekrar çalıştırılıyor.

Evrenin en büyük sırlarından biri olan karanlık hususun gizemi, Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nın (LHC) yarın yine faaliyete geçmesiyle çözülebilir.

Bu husus, kozmostaki hususun dörtte üçünden fazlasını oluşturuyor lakin bilim insanları hâlâ bunun ne olduğunu bilmiyor.

İsviçre’deki Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nde (CERN) bulunan ve dünyanın en büyük parçacık hızlandırıcısı olan LHC’nin kapasitesi, karanlık husus araştırması için yükseltildi.

CERN’deki bilim insanları bundan 10 yıl evvel 21’nci yüzyılın en büyük buluşlarından biri kabul edilen Higgs bozonunu bulmuştu. Uzmanlara nazaran, bu parçacık ve irtibatlı alanı olmasaydı bugün bildiğimiz haliyle kozmostaki hiçbir şey var olmayacaktı.

İngiliz parçacık fizikçisi Dr. Clara Nellist, karanlık maddeyi araştıracak grupta yer alıyor. Dr. Nellist, Higgs bozonu bulunduğunda da CERN’deydi.

“Genel Müdürün yeni parçacığı keşfettiğimizi açıklayacağı tarihi ana şahit olmak istiyordum. Konferans salonunda yer bulabilmek için koridorda uyudum. Bu keşif, bir sonraki büyük buluşumuz için bize çalışma şevki veriyor” diyor.

2012’deki buluş tüm dünyada büyük yankı uyandırmıştı. Dr. Nellist, “Higgs bozonu nitekim özel bir parçacık. Zira, öteki temel parçacıkların kütle kazanmasıyla bağı var. Parçacıklar Higgs alanına girdiğinde kütle kazanıyor ve Higgs bozonuyla deneylerimizde Higgs alanının varlığını kanıtlayabiliyoruz” diye konuşuyor.

Higgs alanı bir güç alanı. Elektron ve kuark üzere başka temel parçacıklara kütle kazandırıyor. Hıggs bozonu “Tanrı parçacığı” ismiyle da biliniyor. Zira kütle kazanma süreci, mevcut kozmosun oluşmasını sağlayan Büyük Patlama’ya (Big Bang) benzetiliyor.

DAHA DÜZGÜN VE GÜÇLÜ

Dr. Nellist “Son birkaç yıl hakikaten çok heyecan vericiydi. Zira kimi tamirler yaptık ve çarpıştırıcılarımızla deneylerimizin kapasitesini artırdık” diyor.

Büyük Hadron Çarpıştırıcısı’nda yapılan yükseltme, LHC’nin daha güçlü olması ve daha fazla modülün çarpıştırılması manasına geliyor. Daha fazla çarpışma da tahlil edilecek daha fazla bilgi elde edilmesi demek.

LHC muazzam ölçüde güç harcıyor. CERN, yılda küçük bir kentin ya da 300 bin hanenin gereksinimini karşılayacak ölçüde elektrik tüketiyor.

Bu gücün bir kısmı, protonları ışık suratına yakın bir sürate ulaştırmak için kullanılıyor. Protonlar bu süratte çarpıştıklarında daha da küçük kesimlere bölünüyor.

Dr. Nellist, “LHC’de iki kıymetli yükseltme yaptık. Daha yüksek bir güce geçtik. Bu, rekor seviyede bir çarpışma gücü. Protonların detektörlerin kapsama alanında çarpıştığı kesişme açısını geliştirdik. Bu iki protonun etkileşime girme mümkünlüğünü artırıyor. Bu da daha fazla data elde etme bahtımızı yükseltiyor.” diyor.

KARANLIK UNSURUN GİZEMİ

CERN’deki bilim insanları tüm bu dataların karanlık unsurun gizeminin açığa çıkarılmasına yardımcı olmasını umuyor.

Dr. Nellist, “Karanlık husus, evrenimizdeki unsurun yüzde 80-85’ini oluşturuyor. Karanlık unsur denmesinin sebebi ışıkla etkileşiminin olmaması. Bu yüzden onu göremiyoruz. Daha da ilginci, ne olduğunu da bilmememiz” diyor.

Şimdiye kadar bilim insanları karanlık hususa ait yalnızca dolaylı ispatları gözlemleyebildi. Karanlık husus parçacıkları direkt tespit edilemedi. Bu parçacığın ne olduğuna ait farklı teoriler var.

Bilim insanları ortasında en fazla ilgi gören teorilerden biri bunun WIMP ya da Zayıf Etkileşimli Büyük Kütleli Parçacık olduğu istikametinde. Dr. Nellist “Bu hâlâ büyük bir gizem. Bunun deneylerde yaratılıp yaratılamayacağını görmeye çalışıyoruz” diye konuşuyor.