TBB/Çakar: TL kredi kısıtlamasında 3 kritik değişiklik yapıldı

TBB/Çakar: TL kredi kısıtlamasında 3 kritik değişiklik yapıldı
Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Lideri Alparslan Çakar, TL kredi kısıtlamasında yapılan değişiklik hakkında yaptığı açıklamada, “Bağımsız kontrol firma sayısı 360 civarında. Bu firmaların kredi kullanma evresinde bağımsız kontrol raporunu ibraz…

Habertürk’e konuk olan Türkiye Bankalar Birliği (TBB) Lideri Alparslan Çakar, BDDK’nın ticari krediler için Döviz kaidesi kararının piyasalara yansıması hakkında Kübra Par, Haberturk.com Genel Yayın Direktörü Yavuz Barlas ve Bloomberg HT Genel Yayın Direktörü Açıl Sezen’in sorularını yanıtlıyor.

Çakar’ın açıklamalarından öne çıkan başlıklar şöyle:

Enflasyonu üç temel boyutuyla pahalandırmak lazım. Birinci boyut maliyet enflasyonu. Gerek pandemi ve devamında petrol fiyatında önemli manada sıçrama olmuştu. 2021 yılına başladığımızda dünyada enflasyon, ticaret hacmine yönelik beklentiler vardı. Büyüme suratı yüzde 3,5’tu. Bu sene yüzde 4 civarında bir öngörü vardı. Global iktisat farklı süreçlerden geçiyor. Şubat ayında Rusya-Ukrayna savaşı oyunun istikrarını bozdu. Doğalgaz, petrol, güç açısından, besin eserleri açısından gerçekten çok büyük potansiyel. Euro bölgesinin Rusya’dan güç alımı yüzde 38’di. 4 ülkenin gücünün yüzde 100’ünü Rusya karşılıyor. Esasen güç fiyatlarındaki artış, savaşın getirdiği tedarik zincirindeki bozulma arzı negatif etkiledi. Bu bütün dünyaya enflasyon olarak yansıdı.

Biz Euro bölgesinde olsaydık enflasyonumuz yüzde 70 mi olacaktı? Hayır. Her ülkenin kendisine nazaran gerçekliği farklı. ABD’de son 40 yılın enflasyonu var. Gelişmiş olan ülkelerde 1993’den bu tarafa en yüksek enflasyon var. Gelişmekte olan ülkelerde 1983 yılından bugüne en yüksek enflasyon var. Biz net güç ithalatçısı ülkeyiz. Geçen sene yıl boyunca ülkemizin faturası 51 milyar dolardı. Biz cari fazla veriyoruz. Güç girildiğinde işin rengi değişiyor maalesef. Güçten kaynaklanan önemli cari açık çıkınca net olarak kur üzerine baskı yaratıyor. O kadar yabancı parayı bulmanız lazım. Kur enflasyon manasına gelir. Güç fiyatlarındaki artışın maliyetler üzerinde tesiri, bilhassa kur üzerindeki baskısı dikkate alındığında önemli bir maliyet enflasyonunu yurt dışından ithal etmiş oluyoruz.

Hem maliyet enflasyonu hem enflasyon birleştiğinde fiyat düzeneği öngörülebilirin dışında çıktı. Enflasyon enflasyonu doğuruyor. Ben enflasyonun yıl sonunda yüzde 50’ler düzeyine düşebileceğini öngörüyorum. Turizm gelirleri hasebiyle cari açığın gerektirdiği likiditenin bulunabileceğini düşünüyorum.

Biz ithalat yaparak ihracat yapan bir ülkeyiz. İthal ettiğimiz her eserin fiyatı artmaya başlıyor. Enflasyon enflasyonu doğruyor. Fiyatlama sistemini bozuyor. Olmaması gereken fiyatlar etiketlere yansımaya başlıyor. Bu rasyonel bir fiyatlama değil aslında. Yüzde 78 düzeyindeki beklenti enflasyonunun yüzde 40’dan aşağı olmadığı kanaatindeyim. Yıl sonunda enflasyonun düşüş eğilimine geçeceğini ve yüzde 50 oranında görebileceğimizi düşünüyorum. Yıl sonuna hakikat aşağıya hakikat evrileceğini düşünüyorum. Geçen sene Ekim ayında yüzde 2,5 ayında, Kasım ayında yanılmıyorsam yüzde 3,5, Ocak’ta da yüzde 11’di. Artık aşağı istikamette olacağı kanaatindeyim.

Enflasyon aslında cari açığın sonucu olan bir durumdur. Kur değişimi Türkiye’de her vakit enflasyonu doğurmuştur. Yeni ekonomik modelde üretimin, arzın, ihracatın artırılması öngörülüyor. Katma pahalı arzı arttığınızda cari fazla verirseniz. Arz talebi karşılayacağı için orada bir enflasyon sonucunu doğurmayacaktır. 2019 yılında dünyada ekonomik kriz vardı, 2020’de pandemi geldi. Pandemi sonrası hafif toparlanma olurken savaş üstüne bindi. Cari açık makası açıldı. Savaş değil, güç fiyatlarında artış olmasaydı cari fazla verecektik ve enflasyonla karşılaşmayacaktık. Yeni ekonomik model cari fazlayı yakalamak için olmazsa olmaz. Bu sene yüzde 7.3 civarında büyüdük. Bu devirde istihdamı arttırdık. 34 milyon civarında istihdama ulaştık. Biz dünya gelirinden hisse almak zorundayız, insanımızın refahını arttırmak, istihdam yaratmak zorundayız. Altyapı yatırımlarında çok önemli ara aldığımızı düşünüyorum. Enflasyon, yüksek faiz oranlarıyla bu yatırımları yapabilme bahtınız yok. Üretim fazlası vererek büyümeyi sağlayabilirsiniz.

Bugün prestijiyle faiz oranlarıyla enflasyon ortasındaki bağ bütün dünyada koptu. Gelişmekte olan ülkelere bakın faiz oranı artışına gittiler; lakin bundan sonra da agresif bir biçimde faiz artırımına gidemeyecekler. Euro bölgesinde resesyon net olarak görülmeye başlandı. Bizde sakinlik yahut resesyon manasında rastgele bir şey sözkonusu değil. Biz makul finansmanla ülke iktisadını büyütmeye devam ediyoruz. Bugün faiz oranlarını yüzde 70-80’lere getirirseniz iktisadın büsbütün tepetaklak olması manasına gelir. Bizim ülkemizde bunun olması sözkonusu olamaz. Biz cari fazla verecek biçimde firmaların yatırım, üretimlerine dayanak olacak, finansman maliyetinin yönetilebilir kılmak ismine makul faiz oranıyla kredilendirme yapıyor olmalıyız.

Arzı artırmak durumundayız. Bunun için de ülkede sanayi çok önemli gelişim içerisinde. Turizme bakıldığında 2019 yılında 35 milyar dolar gelire sahipti. Geçen sene 24 milyardı. Bu sene 6.6 milyar dolar. 2019 yılındaki turizm gelirini geçiyor olacağız. Turizm gelirimizle güç faturamızı ödeyebiliyorduk. Bugün prestijiyle o korelasyon koptu. İmalat, turizm, tarım ve öbür bölümlerin tamamında önemli canlanma sözkonusu. Gerek BDDK, gerek Merkez Bankası’nın krediyle ilgili kararlara bakıldığında, kur üzerindeki baskıyı azaltması açısından en son BDDK’nın firmaların kredi kullanımına ait düzenleme oldu. Bunların tamamı bir taraftan da talebin yönetilmesine ait kararlar. Biz beklentileri de bu paralelde yönetmek durumundayız. Bütün tesirleri ve parametreleri bir ortada düşünmek lazım; faiz, kur, enflasyon, büyüme, ödeme istikrarı, istihdam. Bugün itibariyle ülke iktisadı canlı, 800 milyar dolarlık büyüklük içerisinde, ihracat rekorları kıran devirden geçiyoruz. Bunun kesinlikle bir sonucu olacak.

Bu sene kredi büyümesi TL cinsinden 993 milyar TL oldu. Geçen sene 103 milyar TL’ydi. Enflasyon ve maliyet artışların getirdiği bir tablo vardı. Firmaların kredi muhtaçlığı hasıl oldu. Yeni ekonomik modelde temel parametre selektif kredi siyaseti. Direkt ihracat, tarım, katma pahaya gidiyor olması lazım. Bankacılık dalı olarak hiç olmadığı kadar kredinin akıbetinin sorgulandığı bu periyot üzere bir periyot olmamıştır.

Kredi kullandırırken evvel ‘bu parayı ne yapacaksın’ diye sorarız. Sonra takibi yaparız. Bütün kredilerin gittiği mecrasını takip ederiz. Bir ölçü öngörülmedik cari süreçlerde kullanılmak üzere kredi veririz. 1,5 yıl evvel kredilerin yüzde 23’ü kişisel yüzde 75 kurumsal krediler. Bugün prestijiyle yüzde 81 kurumsal, yüzde 19’u ferdî; yani konut, taşıt vs. İkinci sırada ticaret var yüzde 16, daha sonra inşaat var. Güç yüzde 9’a çıktı. Krediler selektif olarak kullandırılmaya devam ediyor.

Bu düzenlemenin hedefi kredilerin selektif olarak gerçek mecralarda kullanımını sağlanması. Varlıkların içinde dövizi varken Uygun maliyetli TL cinsinden kredi kullanarak döviz alınmasını önlemek. Cari istikrar münasebetiyle kur üzerindeki baskıları azaltacak tedbirleri almak zorundayız. Kur üzerinde daima üst taraflı global baskı var. Bu emelle birtakım kararlar aldı. Bu kararlarda şöyle bir şey öngörülüyor; bu firmalar bağımsız kontrole tabi olacak. İkincisi TL cinsinden yabancı para varlıkları altın ya da bankada yer alan mevduatları TL üzerinden 15 milyon TL’nin üzerinde olacak. Şirketin etkin büyüklüğü ise 11 yıl içerisinde net satış hasılatından hangisi yüksekse onun yüzde 10’undan fazla yabancı para, varlık bulunduramayacak. Bu üç kaidenin birarada olmasının zaruriliği var. Yabancı para kredi konusunda ıstırap yok. O kapsamda herkes alabiliyor. 32 sayılı karar kapsamında olmasa bile yabancı para konum açığı olan, yani döviz cinsinden yükümlülüğü olan ödemesi olan firma o konum kadar döviz alma bahtı var. Kamu Nezaret Kurumu’nun yayınladığı bilgiye nazaran Türkiye’de 13 bin 900 potansiyel firma var. Bu kriteri sağlayan firma sayısı 350 civarında. Bu dinamik bir süreç, pekala artabilir.

Burada bağımsız kontrol firma sayısı 360 civarında. Bu firmaların kredi kullanma evresinde bağımsız kontrol raporunu ibraz ediyor olması lazım. BDDK Liderimiz geçen hafta şunu söyledi; biz süreci kıymetlendiriyoruz. 360 civarında bağımsız kontrol firması var demiştim. Bu kuralı esnetiyorlar. Yeminli müşavirler de dahil olacak. Daha evvel kurumsal kredi kartları, tedarik finansman sistemi kapsamındaki krediler de onlar da matraha dahil ediliyordu. Bunlar da matrahtan çıkarılıyor. Özetlersek; Yeminli mali müşavir onayı geldi. DBS, kurumsal kredi kartı, tedarik finansmanı kapsamındaki krediler istisna oldu. Factoring kurumlarının verdiği krediler matrah kıymetlendirilmesine tabi oldu. Buradaki temel gaye, direkt kur üzerindeki baskıyı azaltmak. Şahsın yabancı parası varken, TL kredi alıp tekrar dövize dönmesini engellemek.

Biz olağan bir devir yaşamıyoruz, bütün dünya için konuşuyorum. Kuru, enflasyonu, başka ekonomik parametrelerin sıklıkla yer değiştirdiği bir periyotta otoritenin misal kararlar alıyor olması olağandır. Vaktin ruhu bunu mecburî kılıyor. 360 firma diyoruz ancak bunların önemli yabancı para varlıkları var. Bunu engelliyor olmak lazım. Süreç prestijiyle yabancı para döviz alan firma için hiçbir kısıt sözkonusu değil. Lakin bir firma yabancı para varlığı var olduğu halde kredi alıp onu dövize dönüyorsa, kur üzerinde önemli baskı yaratıyor. Kredilendirmenin dövize ve altına dönüyor olmasını sanıyorum hiçbirimiz istemiyoruzdur. Türkiye’de yatırım iştahı çok canlı. Önemli manada yatırıma giden kredi var.

Türkiye’de mal, hizmet sermaye hareketleri her vakit hür olmuştur. İsteyen her türlü ticareti yapabilme hürriyetine sahiptir. Bugün yabancı paranın yurt içi, yurt dışı her türlü sirkülasyonu özgürdür. TL cinsinden kredi verip yabancı para alması engellenmiştir. Hasebiyle yabancı para almak özgürdür. Ülke iktisadı kadar, bankacılık dalındaki serbestiyet kadar emin olun diğer ülkelerde bu kadarı yok. İngiltere, Almanya’da Türkiye’deki kadar süratli hesap açabilme talihiniz yok. Nakdî sirkülasyonunuzu bu kadar süratli yapamazsınız. Her paranın akıbetini izah etmek zorundasınız. Burada yapılan TL cinsinden kredi kullandırılıp, bunun dövize dönmesini engellemektir.

Bir şirketten beklenen faaliyet kârlılığı, sermaye artışıdır. Bir şirket TL cinsinden ya da yabancı para cinsinden durumu müdafaasını kısmen anlayabilirim. Lakin bir şirket bu maksatla döviz tutmaması lazımdır. Rastgele bir halde döviz yükümlülüğü yok, gelir, masraf TL cinsinden. Fakat parasını dolarda tutmaması, euoroda tutmaması lazım.