Çin’de tarihi değişim

Çin’de tarihi değişim
Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Lideri Şi Cinping, ülkenin kurucusu Mao’dan sonra iktidardaki Çin Komünist Partisi liderliğini iki periyottan fazla sürdüren birinci başkan oldu.

ÇİN’de evvelki gün tamamlanan Çin Komünist Partisi Kongresi’nin akabinde 69 yaşındaki Devlet Lideri Şi Cinping, beklendiği üzere bir kere daha parti genel sekreteri olarak seçildi. Şi böylelikle, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurucusu Mao Zıdong’dan bu yana parti liderliğini iki periyottan fazla sürdüren birinci başkan oldu. Çin’de parti genel sekreteri, tıpkı vakitte ordunun da başı. Artık Şi’nin, 2023’ün mart ayında yapılacak Ulusal Halk Kongresi’nde üçüncü sefer devlet başkanlığına seçilmesi bekleniyor. Mevcut durumda bu seçim yalnızca bir formalite.

GÜCÜNÜ PEKİŞTİRDİ

2300 delegenin katıldığı bir haftalık toplantılar dizisi sonunda Şi, rakiplerini saf dışı bırakarak partinin ve münasebetiyle ülkenin tek hâkimi pozisyonuna geldi. AFP’ye değerlendirmede bulunan Çin analisti Neil Thomas, bu kongre ile Şi’nin, “Mao periyodundan bu yana görülmemiş ölçüde parti içindeki gücünü sağlamlaştırdığını” söyledi. Thomas, “Şi, partinin en üst karar alma organının yedi koltuğuna da müttefiklerini yerleştirdi” dedi. Singapur Ulusal Üniversitesi’nden Çinli siyaset uzmanı Alfred Wu Muluan da, “Atamalar, Şi’nin üçüncü devrin bile ötesinde karar sürmek istediğinin sinyalini veriyor” diye konuştu.

NEYİ SÖYLEMEDİ

2018’de anayasada yapılan değişiklikle Şi’nin, ülkeyi süresiz yönetmesinin önü açılmıştı. Kapalı kapılar arkasındaki oylamanın akabinde Pekin’deki Büyük Halk Salonu’nda bir basın açıklaması yapan Şi, geçen 40 yılda “hızlı ekonomik kalkınma ve uzun vadeli toplumsal istikrar” sağlandığını kaydederek, “Dünyanın Çin’e gereksinimi var” dedi. Şi’nin verdiği iletiler kadar kullanmadığı tabirler de dikkat çekti. Geçen 20 yıldaki her kongrenin akabinde Çinli önderler, “yakın bir çatışma riski olmadığına” dikkat çekerek, “ekonomik büyümenin önceleneceğini” kaydettiler. Lakin bu istikametteki tabirler ne Şi’nin 104 dakikalık konuşmasında, ne de raporun 72 sayfalık Çince metninde yer almadı. Bu konuşmaların ülkenin tüm siyasetleri üzerinde belirleyici olduğuna dikkat çeken uzmanlar, yeni devirde askeri taktiklerin öne çıkabileceğini kaydetti.

İLK ONLAR KUTLADI

Öte yandan Çin’in 25 kişilik idare organı Politbüro’da 25 yıl sonra birinci sefer hiç bayan yer almaması da dikkat çekti. Politbüro’nun tek bayan üyesi Sun Chunlan liste dışı kalırken, yerine diğer bir bayan getirilmedi. Şi’nin parti genel sekreteri olarak anons edilmesinden sonra onu birinci kutlayanlar ise Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ve Kuzey Kore başkanı Kim Jong-un oldu.

YENİ BAŞBAKAN O MU

Şi’nin yakın müttefiki 63 yaşındaki Li Qiang, dün Komünist Parti hiyerarşisinde iki numara olarak açıklandı. Partinin Şanghay sorumlusu olan Li’nin daha evvel merkezi hükümet seviyesinde tecrübesi olmaması atamayı sıra dışı kılıyor. Li Qiang’ın yeni başbakan olarak ilan edileceği kestirim ediliyor. Mevcut başbakan Li Keqiang ile mali siyasetlerde farklı düşen Şi’nin kendine daha sadık bir isim aradığı belirtiliyor. Çin’de başbakan, günlük idare işleri ve iktisattan sorumlu. Başbakan Li Keqiang’e yakın iki isim de Politbüro dışında kalırken, yeni devirde Şi’nin piyasa üzerinde devlet denetimini daha da arttırmak istediği bedellendiriliyor.

SÜRGÜNDEN İKTİDARA

* 1953 yılında Pekin’de dünyaya geldi. Mao Zıdong’a yakın isimlerden olan babası Şi Congşun, Komünist Parti’nin kurucularından ve eski Başbakan Yardımcısıydı.

* Üst seviye bir yetkilinin oğlu olması nedeniyle “prens” üzere görülen Şi’nin hayatı, babası 1962’de mahpusa atılınca altüst oldu.

* Mao’nun parti içinde gücünü sağlamlaştırmak için potansiyel rakiplerini mahpusa göndermesinden sonra, 1966’da milyonlarca kişinin Çin kültürünün düşmanı ilan edildiği Kültür İhtilali yaşandı.

* Şi küçükken, siyasi seçkinlerin çocuklarının okuduğu okuldan alındı. 15 yaşında Pekin’i terk etti ve ülkenin kuzeydoğusundaki fakir Liangjiahe köyünde yedi yıl boyunca emekçi olarak çalıştı. Şi’nin üvey ablası Xi Hıping, ailenin bu yıllarda maruz kaldığı aşağılanmalara dayanamayarak intihar etti.

* Lakin Pekin’deki Tsingua Üniversitesi’nde kimya mühendisliği okuyan Şi, Parti’den uzaklaşmak yerine üye olmak için uğraştı. Babasının durumu nedeniyle tekraren reddedilse de nihayet 1974’te kabul aldı.

* 1989’da, Tiananmen Meydanı’nda idare tersi protestolar düzenlenirken başşehirden uzak Ningde kentinde parti şefiydi. Pekin’deki büyük şovların yereldeki uzantılarını bastırmak için şiddet kullanıldı, daha sonra bu kayıtlar silindi.

* 2008’de Pekin Olimpiyat Oyunları’nın hazırlıklarından sorumluydu. Olimpiyatlarla parti içinde artan popülerliği onu politbüro üyeliğine taşıdı. 2012’de de ülkenin başına geçti.

EŞİ ÜNLÜ BİR ŞARKICI

* Şi, ünlü bir müzikçi olan Peng Liyuan ile evli. Çift, devlet medyasında sık sık birlikte uzunluk gösteriyor. Bu, daha evvelki liderler ve genelde düşük profilli kalan eşlerinden alışılmadık bir durum. Çiftin Şi Mingze ismindeki tek kızları Harvard Üniversitesi’nde eğitim görmüştü. Hakkında fazla bir şey bilinmiyor.

IOWA’YA ZİYARET

* Şi, 1985 yılında parti misyonu kapsamında ABD’nin Iowa eyaletine seyahat etti. O periyot 30’lu yaşlarının başında, orta seviye bir ilçe sorumlusu olan Şi, iki hafta boyunca Amerikan tarım siyasetleri ve uygulamalarına dair yerinde müşahede çalışması yaptı. Şi’nin ÇİN başkanı olmasından sonra Iowa, iki ülke bağlarında kıymetli bir rol oynadı.