Rusya-Ukrayna savaşı 6 ayda dünyada neleri değiştirdi

Rusya-Ukrayna savaşı 6 ayda dünyada neleri değiştirdi
Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik askeri harekâtı bugün 6’ncı ayını doldururken, bu gelişme global ölçekte birçok yeni dinamiği açığa çıkarttı. Soğuk Savaş sonrası periyotta ABD-Rusya kutuplaşması birinci sefer bu kadar sertleşti. Fakat bu defa globalleşmenin bir sonucu olarak iktisat, güç ve besin krizi tüm dünyada hissedilir boyutlara ulaştı. İşte Rusya-Ukrayna savaşının birinci 6 ayda dünyadaki izdüşümleri

Rusya’ya yönelik yaptırımların akabinde global enflasyon rekor düzeylere ulaştı. IMF’nin (Uluslararası Para Fonu) ‘Dünya Ekonomik Görünümü’ raporunda, Ukrayna Savaşı ve enflasyonun tesirlerinin denetim altına alınmaması halinde, dünyanın son 50 yılın en berbat ekonomik resesyonunun eşiğine gelebileceği belirtildi. Hatta IMF’nin Temmuz ayındaki kıymetlendirme raporunda, ‘Kasvetli ve belirsiz’ başlığı kullanıldı. Yılın başında gelişmiş ekonomiler için yapılan enflasyon varsayımı yüzde 5,7’den yüzde 6,6’ya çıkarken, gelişmekte olan ülkelerdeki öngörü yüzde 9,5 olarak revize edildi. Kimi ülkelerde ‘hiperenflasyon’ olarak tezahür eden bu durumun en büyük sonucunun, artan besin ve güç fiyatlarının tetiklediği toplumsal huzursuzluk olacağı belirtiliyor.

ENERJİ KRİZİ ÇARPICI BOYUTA ULAŞTI

Ukrayna’daki savaş nedeniyle Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışını ansızın durdurması riski, Avrupa’yı daha evvel hiç olmadığı kadar büyük bir güç krizi ile baş başa bıraktı. Rusya’ya güç bağımlılığını azaltmak isteyen Avrupa, daha fazla likit doğalgaz (LNG) sağlaması konusunda ABD ile mutabakata vardı. Bu da Avrupa’yı bu kere ABD’den LNG alımı tarafında bağımlılığa itti. Bu sayede, ABD, Avrupa karşısında güç konut iktisat üstünlüğü elde etti.

İKLİM KRİZİ GÖLGEDE KALDI

Avrupa’da güç krizinin neden olduğu alternatif güç kaynakları arayışı, ülkeleri iklim siyasetlerini askıya alıp nükleer güce geri dönmek zorunda bıraktı. Yeşiller Partisi’nin iktidar ortağı olduğu Almanya’da, Rusya’dan ithal edilen doğalgazın bu kış muhtaçlıkları karşılayamayacağı belirtilerek, bu yıl büsbütün sona erdirilmesi planlanan nükleer santrallerin yine canlandırılmasının seçenekler ortasında olduğunu duyuruldu. Fransa’dan da misal açıklamalar geldi. Avrupa bu yıl rekor orman yangınları ve fırtınalarla çaba ederken, iklim krizinin tesirleri ise çok daha çarpıcı hale geldi.

GIDA GÜVENLİĞİ VE AÇLIK TEHDİDİ

Ukrayna ve Rusya dünya buğday muhtaçlığının yaklaşık yüzde 30’unu karşılarken, savaş başladığından bu yana, Rusya’nın buğday ihracatına önemli bir formda kısıtlama geldi. Rusya’nın ele geçirdiği Ukrayna limanlarındaki tahıl yüklü gemiler de yakın vakte kadar yerinden hareket edemedi. Hal bu türlü olunca besin tedarik zincirinde önemli aksaklıklar yaşandı. Besin ve Tarım Örgütü (FAO), tahıl ihracat kısıtlamalarının dünya pazarında besin ve yem fiyatlarını yüzde 22 oranında artırabileceğini açıkladı. BM Dünya Besin Programı ise rekor düzeylere ulaşan kuraklık nedeniyle Afrika Boynuzu’nda açlığın 22 milyon kişiyi tehdit ettiğini açıklarken, besin tedarik zincirinde meydana gelen aksaklık ile global açlık riski rekor düzeylere çıktı.

YENİ MEMLEKETLER ARASI GÖÇ DALGASI

Ülkelerindeki siyasi ve ekonomik istikrarsızlık sonucu hali hazırda milyonlarca kişi ülkelerini terk ederken, Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle birlikte yeni bir göç dalgası patlak verdi. Avrupa hudut ajansı Frontex’e nazaran, Rusya’nın Ukrayna işgalinin başladığı Şubat ayından bu yana 7,7 milyon Ukrayna vatandaşı Avrupa Birliği ülkelerine gitti. BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’ne (UNCHR) nazaran de 7 milyondan fazla kişi ülke içinde konutlarından oldu. Bunun göç alan ülkelere siyasi ve ekonomik maaliyeti ise büyük bir soru işareti.

SAVUNMA HARCAMALARI ARTTI

Stockholm Milletlerarası Barış Enstitüsü’nün (SIPRI) raporuna nazaran, pandemi şartları hakim olmasına karşın, global askeri harcamalar 2021 yılında rekor kırarak 2,1 trilyon dolara ulaştı. En fazla askeri harcama yapan ülkeler ise sırasıyla ABD, Çin, Hindistan, İngiltere ve Rusya oldu. Lakin mevcut tabloda, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve başta ABD ile Avruoa ülkelerinden Ukrayna’ya verilen askeri dayanaklarla birlikte, bu rekorun bu yıl kendini yenileyeceği varsayım ediliyor.

NATO TEKRAR SAHNEYE ÇIKTI

İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde Sovyet Rusya’ya karşı bir savunma paktı olarak kurulan 1949 tarihli NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü), yine işlerlik kazanarak canlandı. Soğuk Savaş sonrası devirde işlevi vakit zaman sorgulanan örgüt, Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası mevcudiyetini sağlamlaştırdı. Yıllardır tarafsızlık siyaseti yürüten İsveç ve Finlandiya, NATO’ya üye olmak için kısa mühlet evvel müracaatta bulundu. Müstakbel yeni üyeleri ile birlikte genişleme yoluna giden NATO, bir defa daha Rusya’ya karşı Batı savunmasının cephesi haline geldi.

RUSYA’NIN ‘YENİLMEZLİK’ ALGISI SARSILDI

Uzun yıllardır ‘Ukrayna sopasını’ Batı’ya karşı bir koz olarak kullanan Rusya, Ukrayna’yı gerçek olarak işgal edince ‘yenilmezlik algısını’ yerle bir etti. Ukrayna, ulusal uyumu ve Batı’nın silah yardımları ile sıkı bir formda direnince, savaş Rusya’nın kestiriminden uzun sürdü. Başta başşehir Kiev’i de kuşatan Rus ordusu, daha sonra taktik değiştirerek önceliği Ukrayna’nın denize kıyısı olan güneyi ile Rus yanlısı ayrılıkçıların ağır yaşadığı Donbas ile Donetsk’e verdi. Rusya’da Vladimir Putin iktidarının ‘Ukrayna batağına’ saplandığı yorumları yapıldı. Rusya’nın silah ve asker üstünlüğünün, Ukrayna’nın bilhassa Batılı ülkelerden temin ettiği SİHA ve yeni jenerasyon silahlara karşı alanda çok da tesirli olmadığı anlaşıldı. ABD bilgilerine nazaran, savaşın birinci 6 ayında, yaklaşık 80 bin Rus askeri savaşta hayatını kaybetti ya da yaralandı. Bu sayı1979-80 yılları ortasında, Sovyet Rusya’nın Afganistan’da 1 yılda kaybettiği asker sayısına karşılık geliyor.

‘KURALSIZLIK’ YENİ KURAL OLDU

Rusya’nın Ukrayna’yı pervasızca işgali sonrası, memleketler arası alakalarda güçlü olanın belirleyici olduğunu temel alan ‘realist teori’ tartı kazandı. ‘Yumuşak güç’ün (soft power) yerine askeri tahlilleri merkeze alan ‘Sert güç’ün (hard power) hala baskın olduğu ortaya çıktı. ABD ve Avrupa, Rusya’ya karşı konum alınca, Rusya-Çin yakınlaştı. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrası, bu kere Rusya’nın müttefiki pozisyonundaki Çin, uzun yıllardır ihtilaflı olduğu Tayvan’a gözdağı verdi.

SURİYE SAVAŞI’NDA İSTİKRARLAR DEĞİŞTİ

Rusya neredeyse kaynaklarını topyekûn olarak Ukrayna harekâtına yönlendirince, ‘Şam rejiminin en büyük destekçisi’ konumundan uzaklaştı. Beşar Esad idaresi Rusya’nın işgal ettiği Donbas ve Dontesk’in bağımsızlığını tanısa da, en yakın müttefiki pozisyonundaki Rusya’nın yükü ağırlaşınca, uzun yıllardır küs olduğu Körfez ülkeleriyle temasa kapı araladı. Suriye’de Rusya’dan doğacak boşluğa İran’ın nüfuz etmesinden çekinen Körfez ülkeleri, Mısır ve İsrail de Şam rejimi ile muahedenin yollarını aramaya başladı.