Ruble ile ödeme kaosu

Ruble ile ödeme kaosu
Rusya’nın ruble ile ödeme yapmadıkları gerekçesiyle Polonya ve Bulgaristan’ın gazını kesmesi Avrupa Birliği’nde tam bir kaos ortamı yarattı. Kesintilerin birliğin geneline yayılma tasası, Rus gazına bağımlılığı yüksek ülkeleri telaşa sürüklüyor….

CEM COŞKUN/BERLİN

Aslında tüm bu tartışmalar bir ay evvel Rusya Devlet Lideri Putin’in “dost olmayan ülkelere” doğal gaz satışını yalnızca ruble ile ödemeye bağlayan kararnameyi imzalamasıyla başladı. Avrupa Birliği bu kararın yasal bir gerçeklik taşımadığını öne sürerek, ödemelerin mukavelelerde yazılı olduğu biçimde euro ve dolar bazında yapılmaya devam edeceğini açıkladı.

Lakin Rusya kararında ısrarcı olduğunu eline geçen birinci fırsatta tüm dünyaya gösterdi. Doğal gaz faturalarının ödeme vakti gelen Polonya ve Bulgaristan, AB’nin yaptırımları doğrultusunda Gazprom’a ödemeyi ruble ile yapmayınca iki ülkenin de gazını kesti.

Kesinti sürecinde neler yaşandı?

Bulgaristan örneğinde süreç şöyle işledi. Gazprom, Bulgaristan’ın güç kuruluşu Bulgargaz’a Döviz transferini tamamlamak için paranın denetimini üçüncü bir kuruluşa devretmesini gerektiren bir mukavele eki gönderdi, lakin gazı alacağına dair de teminat sunmadı.

Buna karşılık Bulgargaz, Gazprom’dan mevzu hakkında açıklama isteyip rastgele bir yanıt alamayınca, her zamanki hesabına 50 bin dolar ödemeye karar verdi. Gazprom da parayı iade etti ve gazı kesti.

Kesinti sürecini bu sözlerle aktaran Bulgaristan Güç Bakanı Alexander Nikolov, Gazprom’un istediği halde davranmaları durumunda tüm mümkün yasal haklarını (tahkim, vb…) baştan kaybedeceklerini ve bu keyfi uygulamayı kabul edemeyeceklerini söz etti.

Gazprom’a Rusya’nın önerdiği formda ruble ile ödeme yapmak yaptırımları deler mi?

Önümüzdeki haftalarda öbür AB ülkelerinin doğal gaz ödeme vadesi geldiğinde sorun daha da büyüyecek. Bu nedenle artık herkes bu sorunun karşılığını arıyor. Pekala Rusya tam olarak ne istiyor, uzmanlar yaptırımlara uygunluğu konusunda ne diyor?

Putin’in 31 Mart tarihli kararnamesine nazaran, Gazprom’un AB müşterileri öncelikle Gazprombank’ta iki hesap (euro ve ruble) açmalı. Ödemelerini kontratta yazan para ünitesine nazaran birinci hesaba yatırmalı. Akabinde Gazprombank’a bu parayı rubleye çevirme, ikinci banka hesabına aktarma ve sonunda Gazprom’a ödeme yetkisi vermeli. Tüm bu süreçlerin gerçekleşmesi halinde Gazprom ödemenin yapıldığını kabul etmiş olacak ve gaz tedarikine devam edecek.

AB Komitesi Rusya’nın bu isteğinin yaptırımlara muhakkak alışılmamış olduğunu söylüyor. Üst seviye bir AB yetkilisi, “Çifte adımda yapılan bu ödeme, Avrupalı ​​şirketler tarafından Rusya Merkez Bankası’na bir kredi teşkil ediyormuş üzere görünebilir” açıklamasında bulunarak bu sistemin yaptırımlarla uyumlu olma ihtimalinin bulunmadığını belirtti.

Bunun yerine komite, Avrupalı ​​gaz alıcılarının Gazprombank’ta döviz hesabı açabilecekleri, kontratlarına nazaran fiyatı euro yahut dolar olarak yatırabilecekleri ve ödeme yükümlülüklerinin yerine getirildiğine dair beyanda bulunabilecekleri bir alternatif öneriyor.

Üye ülkeler komitenin teklifini nasıl karşılıyor?

Mevzu hakkında kurulun birliğe rehberlik etmesini isteyen üye ülkeler önerilen alternatiften mutlu olmadıklarını ve daha net bir tahlil istediklerini ilettiler. Bu nedenle pazartesi günü AB güç bakanları acil gündemle toplanıp tahlil için görüşmede bulunacaklar.

Bilhassa Rus gazına bağımlılığı yüksek olan Almanya’nın ve sürecin başından itibaren Rusya’nın önerdiği yeni ödeme sistemini kabul eden Macaristan’ın hali merak ediliyor.

Almanya İktisat Bakanı Robert Habeck mevzu hakkında, “Ödemeler euro olarak yapılacak ve akabinde Gazprombank tarafından “K Hesabı” olarak isimlendirilen hesaba aktarılacak. Bizim izlediğimiz yol bu, Avrupa’nın bize gösterdiği yol bu, yaptırımlarla uyumlu olan yol da bu” açıklamasında bulundu.

Almanya İktisat Bakanlığı Bilimsel Müşavere Şurası Üyesi Jens Südekum ise, teknik ödeme sürecinin büsbütün Gazprom’da gerçekleşebileceğini savunarak “Uniper, her zamanki üzere euro olarak ödeme yapar. Gazprombank’a bunları mevcut kur üzerinden rubleye çevirmesi ve tekrar Gazprombank’ın elinde bulunan yeni bir ruble hesabına yatırması talimatını verir. Böylelikle tüm taraflar istediğini alır. Uniper eskisi üzere euro ödemiş, Gazprom da ruble almış olduğunu sav edebilir” diyor.

Macaristan ve Yunanistan da Rusya’nın belirlediği yeni ödeme sistemi dahilinde ödemelerini euro olarak yapacaklarını ve bunun yaptırımları ihlal manasına gelmediğini belirtiyorlar.

Alman güç şirketi Uniper, Putin’in kararnamesine uygun bir ödeme değişikliğinin mümkün olduğunu düşündüklerini, Gazprom’la somut ödeme teknikleri hakkında görüştüklerini ve ödemelerini euro olarak yapmaya devam edeceklerini açıkladı. Viyana merkezli güç şirketi OVM de yaptırımlara uygun tahliller üzerinde çalıştıklarını duyurdu.

Yaptırımları ihlal etmeyecek bir tahlil mümkün mü?

Sonuçta kesintilerin öbür ülkelere de sıçramaması ve güç krizinin Avrupa’da daha da derinleşmemesi için mevcut prosedürün bir yandan Rusya’nın taleplerine uyarlanması, öteki yandan da AB’nin Rusya’ya yönelik yaptırımlarını ihlal etmeyecek biçimde düzenlenmesine gereksinim duyuluyor.

Artık tüm gözler pazartesi Brüksel’de bir ortaya gelecek AB güç bakanlarının toplantısından çıkacak sonuca ve AB Komisyonu’ndan gelecek net açıklamalara çevrilmiş durumda. Bilhassa Rus gazına yüksek bağımlılığı olan üye ülkeler, birliğin ortak hareket etmesini ve belirsizliklerin ortadan kalkmasını sağlayacak bir tahlili istek ediyor. Öteki tarafta bir küme ülke de Rusya’ya sert güç ambargosu uygulanmasından yana.

Rusya Devlet Lideri Putin bir defa daha Avrupa Birliği’ni güç kararlar almaya itiyor. Çünkü hali hazırda vakit Putin’in lehine işliyor. Avrupa ülkeleri Rus gazına bağımlılıklarını azaltmak için var güçleriyle çalışsalar da ne ortada o kadar gaz var, ne de kaynak çeşitliliğini artırmak için vakit. Bu gerçekler dahilinde AB başkanları bir yandan Ukrayna’ya takviyelerini sürdürmenin öbür yandan da daha derin bir güç krizine sürüklenmemenin yollarını arıyor.