Rekabet Kurumu’ndan zincir marketler için kısıtlama önerisi
Rekabet Kurumu’ndan zincir marketler için kısıtlama önerisiRekabet Kurumu, tarım eserlerinde fiyat istikrarının sağlanması için zincir …
Rekabet Kurumu’ndan zincir marketler için kısıtlama önerisi
Rekabet Kurumu, tarım eserlerinde fiyat istikrarının sağlanması için zincir marketlerin alıcı güçlerinin sonlandırılması ve Ticaret Bakanlığı nezdinde haksız ticaret uygulamalarına yönelik önlemlerin hayata geçirilmesi teklifinde bulundu.
Kurumun, tarım eserleri alanında yürütülen kesim incelemesi kapsamında hazırladığı “Yaş Zerzevat ve Meyve Dal İncelemesi Raporu” tamamlandı.
AA muhabirinin rapordan yaptığı derlemeye nazaran, yaş zerzevat ve meyveler, çok sayıda el değiştirerek, toplayıcı, simsar, kurulcu, tüccar üzere ortacılar yoluyla tüketiciye ulaştırılıyor. Yaş meyve ve sebzede üretici örgütlenmesinin arzulanan seviyede olmaması, pazarlama kanalının uzamasına ve tüketicinin ödediği paradan üreticinin eline geçen ölçünün düşmesine yol açıyor. En son eser fiyatlarında yaşanan fiyat artışı yahut düşüşü sonraki yıl üretimini de direkt etkilerken, üretim eksikliği yahut fazlalığı ortaya çıkıyor. Bu durum, ziraî eser fiyatlarındaki istikrarsızlığın en kıymetli nedenlerinden birini oluşturuyor.
Ziraî eserler, iklim, hava şartları, kuraklık, hastalık, coğrafya üzere faktörlere bağlı olması nedeniyle de etkileniyor. Yaş meyve ve sebzelerin çabuk bozulabilir eserler olmaları, depolama imkanlarının yetersiz, raf ömürlerinin kısa olması da fiyat hareketliliğine neden oluyor. Türkiye’de bu eserlerin pazarlanması özel dal tarafından yapılırken, üreticiden tüketiciye olan pazarlama kanalında ekseriyetle kurulcu, tüccar ve perakendeciler misyon alıyor.
Ziraî üretim gerçekleştiren oyuncular değerli oranda rekabet ederken, bu oyuncular muhtaçlıkları olan girdileri çoğunlukla “oligopol” piyasalardan sağlıyor. Kelam konusu sorunun üreticiler üzerindeki tesirinin hafifletilmesi gerekiyor. Bu imkanın sağlanamadığı durumda ise tarım sanayisinin karlılıktan uzaklaşması ve üretim ölçüsünün azalması ve münasebetiyle eser fiyatlarının artması bekleniyor. – “Ülke çapında merkez birliği oluşturulsun” önerisi
Küçük çiftçiler, eserlerini satarken çoğunlukla aracı tüccar ya da komitecilerle karşı karşıya kalıyor. Bu elden ele geçişler sonucunda eserin fiyatı artıyor ve bu yüksek fiyat tüketici talebinin düşmesine neden oluyor.
Üretici ile tüketici ortasında rol oynayan aracıları ortadan kaldırma ve aracıların elde ettiği karı en aza indirme konusunda tarım satış kooperatiflerinin kıymetli bir rolü bulunuyor.
Raporda, bağımsız olarak faaliyet gösteren bir tarım satış kooperatifinin, mahallî aracılarla rekabet edebilmesine, kimi aracıları ortadan kaldırabilmesine ve ortaklarına birtakım teknik avantajlar sağlayabilmesine rağmen kimi eserlerin imalatını ya da ihracatını elinde bulunduran büyük tüccar ve sanayicilerle rekabet etmesi için bölge çapında birlikler ve ülke çapında bir merkez birliği oluşturmaları önerildi.
– “Alıcı gücün berbata kullanılması önlenmeli”
Kelam konusu raporda zincir marketlerin hisseleri da ele alındı. Buna nazaran, sırf 4 teşebbüs pazarın yarısından fazlasına hakim durumda. Pazardaki en büyük 10 oyuncuya bakıldığında ise bu sayı yüzde 63 düzeylerine ulaşıyor. Sayılar, organize perakende pazarı içerisinde ağırlaşma oranlarının yıllar prestijiyle önemli oranda arttığını gösteriyor.
Perakende bölümünde süpermarketlerin hissesinin artıyor olması eserlerin üretildiği, paketlendiği ve tedarik edildiği pazarı da şekillendirmeye başladı. Bu ağırlaşmanın sonuçlarından biri de bu yapıların tedarik zincirindeki alıcı gücünün artışı olarak ortaya çıktı. Satışların peşin, ödemelerin uzun vadeye yayılması zincir marketlere değerli bir fon kaynağı yaratıyor.
Ziraî üreticilerin, zincirin öbür aktörleri karşısında müzakerelerinde çok az pazarlık gücüne sahip olduğu belirtilen raporda, tedarik zincirindeki başka aktörlerin güçlerinin sonlandırılması durumunda, çiftçilerin gelirlerinin artırılması, arz güvenliği ve tüketici fiyatlarının makul düzeylere gelmesi, hedeflere birlikte ulaşılabilmesinin mümkün hale geleceği söz edildi.
Perakendecilerin gücü, tedarikçiler üzerindeki tesirlerinin yanı sıra tüketici tercihlerinin azalması, daha yüksek fiyatlar ve inovasyon üzerindeki sonuçları ile tüketiciyi de etkiliyor. Perakendeciler pazarda sahip oldukları güç nedeniyle tüketici talebini, tüketicilerin neyi, nasıl ve nerede satın aldıklarını şekillendiriyor.
Süpermarketlerin perakende düzeyindeki pazar gücü ve tedarik düzeyinde sahip oldukları alıcı gücü birbirini güçlendiriyor. Pazar gücü arttıkça perakendeci daha uygun şartlarda alım yapabilir ve daha düşük fiyatlarla bu eserler tüketiciye sunulabilir. Bu durum da pazar gücünün artmasına neden oluyor.
Raporda, süratli tüketim malları perakendeciliği alanında faaliyet gösteren teşebbüslerin gerek pazar hisseleri gerekse alıcı güçleri kıymetli ölçüde arttığından alıcı gücünün berbata kullanılmasını önlemek hedefiyle düzenlemeler yapılması gerektiği bildirildi.
– “Tarımsal girdilerde yerli üretim sağlanmalı”
Raporda, tarım piyasalarında hem arz güvenliği hem de fiyat istikrarı açısından alınması gereken tedbirlere ait tekliflere de yer verildi.
Buna nazaran, Türkiye’de ziraî üretim, en kıymetli girdi kalemleri olan akaryakıt, gübre, tohum ve ilaçta ithalata ve dolayısı ile döviz kuruna bağımlı olunması nedeniyle hayli maliyetli. Bu nedenle kısa periyotta kelam konusu girdilerin sübvanse edilmesi, uzun devirde ise bu alanlarda olabildiğince yerli üretimin sağlanması hem fiyatlar hem de arz güvenliği için değer taşıyor.
Kâfi üretimin sağlanması için ihracat ve ithalat siyasetleri da dahil olmak üzere, “üretim planlaması” yapılması, bunun için Tarım ve Orman Bakanlığı nezdinde komite oluşturulması, destekleme siyasetleri, üretim planlaması kapsamında tekrar ele alınması rapordaki tavsiyeler ortasında yer aldı.
Tedarik zincirinin uzunluğunun kısaltılması için aracıların (tüccar, komiteciler, nakliyeciler, depolama) üstlendikleri işlevlerin üretici birlikleri vasıtası ile yerine getirilmesi, bu çerçevede üretici birliklerinin yine yapılandırılması, Tarım ve Orman ile Ticaret bakanlıkları önderliğinde komite oluşturulması gerektiği belirtildi.
Raporda, çiftçilerin gelirlerinin artırılmasına yönelik dayanak düzeneklerinin artırılması, ziraî takviyeler ekim öncesi açıklanması ve bunun uzun devirli olması, mecburî fiyat bildirimleri yanında üretim, kapasite, stok, ticaret üzere piyasa bilgilerine çiftçilerin ulaşması için piyasa şeffaflığının artırılmasına yönelik düzeneklerin hayata geçirilmesi önerildi.
İstenmeyen üretim ölçüsü dalgalanmasının önüne geçmek için tarım bölümünde çiftçilerin üretim tercihlerini şekillendirmeleri için yeni ekim bilgilerinin olabildiğince şeffaf halde paylaşılması rapordaki tavsiyeler ortasında yer aldı.
Ziraî üretimin devamlılığın sağlanabilmesini için risk idaresi kapsamında ziraî sigortaların yaygınlaştırılması ve muhafazanın artırılması gerektiği belirtilen raporda, tarımın finansmanı için yeni düzenekler geliştirilmesi ve finansman maliyetlerinin aşağıya çekilmesinin kıymetine işaret edildi.
Raporda, zincir marketlerin alıcı güçlerinin sonlandırılması için Ticaret Bakanlığı nezdinde haksız ticaret uygulamalarına yönelik önlemlerin hayata geçirilmesi ve bu uygulamaların sıkı bir halde denetlenmesi gerektiği de kaydedildi.