Ortadoğu tamam sırada Avrupa var… Çin arabulucu rolüne soyundu

Ortadoğu tamam sırada Avrupa var… Çin arabulucu rolüne soyundu
Yemen’de çatışan Suudi Arabistan ve İran ortasında diyalog yeri kuran Çin, artık Ukrayna ve Rusya savaşında arabuluculuk fırsatı yokluyor. Dünyanın ikinci büyük iktisadı, diplomaside de ABD’ye rakip çıkıyor.

Aylardır Suudi Arabistan ve İran ortasında bir muahedeye yer hazırlayan bölgesel arabulucu Irak’tan rol çalan Çin, rakip iki ülkeyi Pekin’de uzlaştırmayı başardı. ABD’nin, Riyad’ı İsrail ile yakınlaştırmaya uğraştırdığı bir devirde Pekin’in müdahalesi, Tel Aviv’den Washington’a geniş yankı uyandırdı.

İMAJ MESELESİ

İktidardaki ikinci 5 yılı koronavirüs salgını yüzünden epeyce güçlü geçen Şi Cinping, üçüncü periyodunda ülkesinin global imajını tekrar konumlandırmayı hedefliyor. Yeni devrin birinci haftasında Şi ve yeni Başbakanı Li Çiang, yedi yıldır ortalarında diplomatik bağlantı bulunmayan Ortadoğu’nun düşman ülkelerini bir “üçgen masa” etrafında buluşturdu. Dört günlük diyaloğun akabinde da olağanlaşma kararı alındı. Nesil ve Yol projesi ile Asya’dan Afrika’ya geniş bir coğrafyada ekonomik ayak izini büyütmeye uğraşan Çin, bu son teşebbüsüyle diplomasi arenasında da ABD’ye rakip çıktığını gösterdi.

ABD’YE BAKIŞ DEĞİŞTİ

Çin’in bu başarısı birebir vakitte Riyad’da ABD’ye değişen bakışın bir sonucu. Suudi Veliaht Prensi Muhammed bin Selman bir müddettir, bilhassa de 2018’deki Cemal Kaşıkçı cinayeti sonrası artan biçimde “ABD güdümündeki ülke” imajından sıyrılmaya uğraşıyor. Suudi Arabistan, geçen yıl petrol fiyatı konusunda ABD Lideri Joe Biden’ın taleplerini açıkça görmezden gelmişti. Güç fiyatları ve enflasyonu denetim altına alma baskısı altındaki Biden, 2022 Temmuz’unda insan hakları savunucularının tüm itirazlarına karşın Prens Selman’ın ayağına kadar gidip eli boş dönmüştü. Birebir yıl ekimde Suudi Arabistan ve Rusya, üretim artışı isteyen Biden’a kesinti ile yanıt vermiş, Beyaz Saray Riyad’ı, “Rusya ile tıpkı yerde durmakla” suçlamıştı. Suudi petrol devi Aramco’nun yüzde 46 artışla ulaştığı 161 milyar dolarlık rekor 2022 kârı Riyad’ın elini güçlendiren değerli ögelerden.

SIRADA UKRAYNA MI VAR

Pekin, üçgen masanın yarattığı hava dağılmadan artık benzeri şeyi Ukrayna ve Rusya ortasında denemek istiyor. Savaşın birinci yıldönümünde 12 unsurluk bir plan açıklayarak tarafları diyaloğa çağıran Çin’in devlet liderinin gelecek hafta Moskova’ya uçması bekleniyor. Burada Rus mevkidaşı Vladimir Putin ile bir ortaya gelecek Şi’nin, çabucak akabinde Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski ile telefonda görüşmesi öngörülüyor. Gerçekleşirse bu, Şi ile Zelenski ortasında Rus işgali başladığından beri birinci diyalog olacak. Daha evvel Zelenski, Çin başkanı ile konuşmaya istekli olduğunu açıklamıştı. Temas trafiği, ABD’nin Çin’i Rusya’ya silah satmakla suçladığı bir periyoda rastlıyor.

PEKİN’İN BARIŞA GEREKSİNİMİ VAR

– Rusya’nın tersine Çin, kendine yeten güç kaynaklarına sahip değil. İktisadı, Batı ülkeleriyle iç içe bu yüzden mümkün yaptırımlara karşı daha kırılgan. Tayvan krizi ABD ile bir savaş ihtimalini her vakit gündemde tutsa da uzmanlar, Çin’in büyümesini barış vaktine borçlu olduğu görüşünde. Hakikaten bu yıl için yüzde 5’e kadar düşen büyüme amacı, krizlerin Pekin’e yaramadığını gösteriyor.

– Çin, savaştan evvel Ukrayna’nın en büyük ekonomik partneriydi, lakin işgalle birlikte iki ülke ticareti yüzde 60 azaldı. Savaş öncesi tahılın yüzde 30’unu bu ülkeden ithal eden Çin, halihazırda 5.2 milyon tonla tahıl koridorunun en büyük yararlanıcısı pozisyonunda. Öte yandan savaş sonrası Moskova-Pekin ticareti yüzde 29 büyüdü. Rusya’nın Avrupa’ya azalan petrol ve gaz satışına Çin talip çıktı.

– Suudi Arabistan için de en büyük ticaret ortağı Çin. Pekin, petrol ithalatının büyük kısmını bu ülkeden karşılıyor. 

– Çin, İran’a ise 2021 yılında petrol ve yakıt tedariki karşılığında 400 milyar dolar yatırım kelamı verdi. İran’ın uzun vadede Çin malları ve teknolojisi için kıymetli bir pazar olarak öne çıkması bekleniyor.