Milanovic: Orta gelir kümesi gelirini iki ya da üçe katladı

Milanovic: Orta gelir kümesi gelirini iki ya da üçe katladı
Gelir ve servet dağılımı, eşitsizlik ve globalleşme üzerine çalışmaları ile bilinen New York Üniversitesi öğretim üyesi ve Dünya Bankası eski ekonomisti Branko Milanovic Bloomberg HT’ye pandemiden çıkış ve savaş devrine dair değerlendirmelerde…

ÇAĞLAR KUZLUKLUOĞLU-BLOOMBERG HT ARAŞTIRMA

Gelir ve servet dağılımı, eşitsizlik ve globalleşme üzerine çalışmaları ile bilinen New York Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Dünya Bankası eski ekonomisti Branko Milanovic Bloomberg HT’ye verdiği röportajda pandemiden çıkış ve savaş devrine dair değerlendirmelerde bulundu. Milanovic, Türkiye’nin de globalleşme, eşitsizlik ve kapitalizm eksenindeki pozisyonuna dair fikirlerini paylaştı.

Türkiye ile bilhassa Dünya Bankası’nda vazife yaptığı periyottan itibaren uzun müddetli derin bağları olduğunu belirten Milanovic, “Kapitalizm, Tek Başına” isimli kitabının 6 ay evvel Türkçe’ye çevrilmesinin akabinde patlak veren savaş ile birlikte dünyanın son yıllarda iki büyük şok yaşadığını söyledi.

Kovid, globalleşmeye farklı bir boyut kazandırdı

Kovid-19 ve savaş sonrası globalleşmenin geldiği noktaya ait soruyu yanıtlayan Milanovic, şu sözleri kullandı:

“Teknoloji dünyanın farklı bölgelerindeki insanlarını bir ortaya getiriyor, bu pandeminden evvel de böyleydi fakat kovid sonrası devirde özellikle çalışan bireyler daha da bir bütün haline geldi. Artık global iş gücü iç içe, Hindistan’da bir çalışan ABD’deki bir işi yapabiliyor. Başka yandan gündemdeki Rusya’ya ait yaptırımlarla, birtakım beşerler birtakım seçimlerde bulunmak durumundalar. Birinci çıkarım şu denilebilir ki; ABD ya da başka Batı ülkelerinde varlıkları olanlar artık eskisi kadar inançta değiller. Bana nazaran finansal piyasalarda bir kırılma beklenebilir. Orta vadede yuanın dolara karşı kıymetli bir pozisyonu görülebilir.”

Rus oligarklar ve kapitalizmin genel şartları paralelinde yaptırımlar konusunda ayrıntılara da değinen Milanovic, “Söz konusu bireylerin şeffaf olmayan nitelikte servetleri kelam konusu ve çok güçlü siyasi kontakları bulunuyor. Lakin birçok ülkede varlıklı olabilmek için güçlü siyasi temaslara sahip olmanın gerekliliğini hepimiz biliyoruz. İşin bu tarafı oligarklara has değil lakin farklı olan oligarkların kendi ülkelerindeki hukukun üstünlüğüne dair dertler nedeniyle varlıklarını hukukun üstün olduğu düşünülen İngiltere üzere ülkelere taşımış olmaları. Kendileri ülkelerinde bir sorun olduğuna dair emin konumdalar. Gelinen noktada evvelki işleyen sistem artık işlemiyor.” dedi.

Ülkeler ortası eşitsizlikler arttı fakat global eşitsizlik geriledi

Globalleşme olgusunun, eşitsizliği açıklamayı çok daha kolay hale getirdiğini belirten Milanovic,

“Kürelleşmenin en temel iki tesiri kelam konusu; globalleşme öncelikle ülkelerin kendi içlerindeki eşitsizlikleri artırıyor. Örneğin Çin’i ele alalım. Çin yoksullukla başlangıçta yola çıkan ve eşitlikçi bir ülke idi. Şimdilerde ise Çin’deki eşitsizlik, ABD’yi geçmiş durumda. ABD’de ise 1980’lerdeki eşitsizlik şimdilere oranla çok çok daha makul oranlarda idi. Tıpkı durum İngiltere ve Rusya için de geçerli, Avrupa’da birçok ülkede hatta Türkiye’de de eşitsizlik yıllar içerisinde artış gösterdi. Öbür yandan, görece fakir ve popülist idarelere sahip Çin, Hindistan, Endonezya ve Vietnam üzere ülkelerde uzun devirde değerli büyüme evreleri görüldü. Böylece bu ülkelerdeki gelir düzeyleri dünya ortalamalarına yaklaştı. Yani iki gelişme yaşandı ülkeler ortası eşitsizliklerin artması ve global eşitsizliklerin gerilemesi. O denli görünüyor ki, görünüyor diyorum zira tüm datalara şimdi sahip değiliz, kovid ile global eşitsizliklerin gerilemesi sürecinin birçok ülke sathında sonuna geldik.” yorumunda bulundu.

Dünya kapitalizmin unsur ve çeşitlerine nazaran işliyor

Kapitalizm, Tek Başına isimli kitabında yer alan kapitalizmin işleyiş ve tiplerine dair saptamalarının da detaylarına değinen eski Dünya Bankası ekonomisti, teklif ve tenkitlerde bulundu. “Literatür yıllar içerisinde gelişti ve gelişirken çoklukla Avrupa ve Kuzey Amerika’yı baz aldı. Lakin kimi coğrafyalar dışarıda kaldı. Bir örnek vermeme müsaade verin; Endonezya açıkça kapitalist bir ülke. Kapitalizm örnekleri içerisinde mi? Evet. İsveç ya da İspanya mı? Hayır değil. Bu noktada tartışmayı genişletmemiz gerekiyor. Ve bence sosyologlara da bir ileti olabilir. Bu mevzudaki tartışmamızı, benim de yapmaya çalıştığım üzere Çin’e, Avrupalı olmayan ülkelere, büyük ülkelere örneğin Nijerya üzere ülkelere, Güney Afrika’ya uzanan ölçekte ele almamız gerekiyor. Avrupa merkezli bakmak, dünyayı anlamakta benim görüşüme nazaran tereddütler yaratabiliyor.”

Büyük bir kitlenin gelirlerinde artış görülmüyor

Türkiye’de de ilgi çeken ve file benzetilen global eşitsizlik grafiğine dair Milanovic, “Üç kıymetli ögesi barındırıyor. Birincisi, tüm dünyadaki herkesi gelirlerine nazaran grafikte soldan sağa sıralarsanız (8 milyar insanın verisi olmasa da ülkelerin sunduğu istatistiklere bakarak); orta gelir kümesindeki beşerler ki buna daha evvel de değindik, gelirlerini ikiye ve üçe katlamış durumdalar. Neredeler? Çoğunluğu Asya ülkelerinde yani görece varlıklı ülkelerde değiller. Global ölçekte hiçbiri varlıklı kısımda değiller lakin gelir dağılımı skalasında tam ortadalar. Yani Batı ömür standartlarına nazaran de gerideler lakin ortada yer alıyorlar. Ve en büyük artışı yaşamışlar. Sonrasını biliyoruz ki Çin ve Vietnam üzere ülkelerde gelir kıymetli ölçüde yükselmiş. Daha da yakından bakarsak dünyanın kıymetli bir kısmına tekabül eden kitlenin gelirlerinde artış görülmüyor. Ya da çok kısıtlı artış görülüyor. Bunlar kim diye bakarsak, genelinin Batı ülkelerinde Amerika ve Almanya üzere ülkelerde olduklarını görüyoruz. Japonya için de geçerli. Ve geliyoruz grafikte en çıkarlı kısma tekabül eden yere, yani en çok artış görülen yüzde 1’lik yere. Bunun siyaset uygulaması kısmına bakarsak; güçlü ülkelerin orta gelir kümesinin, temel olarak yükselişteki Asya Ülkeleri’nin yükselen gelir kümeleri ile kendi ülkelerinin en çok yarar sağlayan yüzde 1’lik kısma dahil kitlesi ortasında sıkışıp kaldığını görüyoruz. Buradan hareketle uygulamada çok açık (farklı beşerler farklı da yorumlayabilir) biçimde globalleşmenin ya da izlenen ulusal siyasetlerin aksadığı görülebiliyor.” yorumlarını lisana getirdi.

“Hepimiz daha aydınlık bir dünyadan yarar sağlıyoruz. Umut daha ileri adımlar atacağız”

Türkiye’nin globalleşme, eşitsizlik ve kapitalizm ölçeklerindeki pozisyonu, Büyük İstifa Dalgası ve geleceğe dair beklentiler hakkında görüşlerini de aktaran Milanovic; Türkiye’nin 2010’lara kadar gelir dağılımı yelpazesinde orta kademede ilerleme sağladığını ve bilhassa coğrafik olarak pozisyonunun avantajlarına nazaran hareket ettiğini belirtirken, dünyada mevcut sistemin sürmesinin daha da maliyetli hale geldiğini, daha adil bir dünya konusunda ise tarif yapmanın güç olduğunu söz etti. Çok optimist olmamasına rağmen bu güç vakitlerde ileriye dönük adımlar atılacağını umut ettiğini lisana getirdi.