Küresel ticarette asıl büyük pasta ‘transitte’

Global ticarette asıl büyük pasta ‘transitte’
DEİK Lideri Nail Olpak, 2022’de Türkiye’nin yakın coğrafyayla alakalar konusunda kıymetli adımlar attığını söylüyor. BAE, Suudi Arabistan ve Mısır’la bağlantıların güçlenmesinin ticarete de yansıyacağını vurgulayan Olpak, Avrupa pazarı daralsa dahi, ticari bağlarda yavaşlama beklemiyor. Olpak’a nazaran 2023’te Türkiye’nin önünde iki büyük fırsat var: Yurtdışı müteahhitlik projeleri ve ‘transit ticaret’.

Dış ticaret demek ilgi geliştirmek demek, lobi demek, seyahat demek. Dış Ekonomik Bağlantılar Konseyi (DEİK) Lideri Nail Olpak’ın hayatı, tam da bu konseptte geçiyor. Gün geliyor bir gece için Japonya’ya uçuyor. Bazen sabah uyandığında hangi ülkenin hangi kentinde olduğunu hatırlamıyor. Olpak’a nazaran Türkiye’nin dış ekonomik bağlarda 2022 karnesi çok âlâ: Yakın coğrafyada münasebetler güçleniyor. Yıllarca tekrar edilen ‘Biz köprüyüz, yolların kesiştiği noktadayız’ telaffuzları de Rusya’yla Batı’nın yaşadığı süreçte ete kemiğe büründü. 2023’ün Türkiye için pek çok fırsat barındırdığını tabir eden Nail Olpak’la hem ülke gündemini hem de bir vatandaş olarak gündemden kaçış noktalarını konuştuk. 

– Türkiye’nin dış ekonomik bağlar açısından 2022 karnesi nasıl?

Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) geçmiş periyotta düşünce yaşadığımız ülkelerdi. BAE ile ticaretimiz durma noktasına gelmemişti fakat bir azalma oldu, potansiyeli olan bir yerde istediğimiz noktaya gidemiyorduk. Suudi Arabistan’la ise ihracatımızdurma noktasına gelmişti. 2022’de evvel BAE’yle olumlu bir yola girildi, devamında da Suudi Arabistan’la olumlu süreç başladı. Tıpkı halde Mısır’la olumlu bir süreç var. Yakında tahminen Ermenistan İş Konseyi’ni konuşacağız.

SUUDİ ARABİSTAN’DAN 3.3 TRİLYON DOLARLIK DAVET

– Suudi Arabistan’dan yatırım gelir mi pekala?

Ben size en son Ankara’da yapılan toplantıdaki havayı anlatayım. Yuvarlak masa toplantılarına, ticaret bakanı ve yatırım bakanı kalmışlardı. Konuk bakanlardan biri, “Biliyorum bana ‘mallarımız niçin gümrüğünüzden içeri girmiyor’ diyeceksiniz. Bugünden itibaren bu sorun bitmiştir” dedi ve o denli de oldu. Bize“Ülkenizde yalnızca gayrimenkul yatırımı düşünmüyoruz. Güç, sıhhat, dijitalleşme, tarım alanlarında da yatırım yapmak istiyoruz. Bir de bizim 3.3 trilyon dolarlık 2030 vizyon projemiz var. İş adamlarınızın bu projede yer almasını isteriz” dediler.

– Avrupa Birliği en büyük pazarımız. Burada siyasi bir risk ihtimali var mı sizce?

En büyük pazarımızda bir daralma olacağını hissediyoruz. Lakin ben siyasi bir risk yahut ticaretimizde bir yavaşlama öngörmüyorum. AB kendi içinde bile eser ve mal tedariği sağlayamadığı vakitlerde açığı bizimle kapattı. Öbür yandan dünyanın öbür taraflarının olduğunu da unutmayalım. Uzak ülkelerle ticaretimizde önümüzdeki periyotta 80 milyar artış hedefleniyor. Yoğunlaşabileceğimiz niş alanlar da var.

– Nedir bu niş alanlar?

Ben iki temel alan görüyorum. Bunlardan biri müteahhitlik. Başkası de transit ticaret. Burada ülkemize uğrayarak giden transit ticaretten bahsetmiyorum. Yani Özbekistan’dan bir malın Türkiye üzerinden Almanya’ya gitmesi de transit ticaret lakin dünyada asıl büyük pasta ülke hudutlarına girmeden yapılan transit ticarette. Trilyon dolarlarla tabir edilen transit ticaret sayıları kelam konusu. Ve ülkeler bunu teşvik etmek için değişik düzenekler devreye almış durumda. Diyorlar ki, sen gel bunu benim ülkemde yap, ben de sana vergi avantajı sunayım.

– Türkiye dünyadaki transit ticaret pastasından ne kadar hisse alabilir?

Aralık ayında bu bahiste çok hoş bir gelişme yaşandı. İstanbul Finans Merkezi’nde kurulacak firmalara Kurumlar Vergisinin yüzde 50’ye kadar azaltılması imkanı verildi. Bu şu demek; siz bu ticareti diğer bir ülke yerine Türkiye’de yaparsanız, kurumlar vergisinde yarı yarıya para ödeyeceksiniz. Avrupa’nın gelişmiş ülkelerinden birinin tek başına transit ticaretten 5 trilyon dolar hisse aldığı söyleniyor. Alışılmış bunlar uçuk sayılar. Lakin biz buradan 50 milyar dolar hisse bile alsak ve yüzde 3-5 kâr sağlasak çok olumlu bir adım olur.

DENGE SİYASETİYLE KRİTİK ROLÜMÜZ SÜRER

Pandemiyle birlikte dünyada dengelerin, şartların süratli değiştiği bir devir başladı. 2023 dünyasında Türkiye’yi nerede görüyorsunuz?

151 iş kurulundan çektiğim fotoğrafa dayanarak âlâ bir gelecek görüyorum.Sorunlar var mı… Her ülkede var. Fakat fırsatlara odaklanmak lazım. Yeni periyoda tedarik zincirini koparmayan bir ülke olmanın avantajıyla giriyoruz. Güçte yıllarca “Biz köprüyüz, yolların kesiştiği noktadayız” derdik lakin bunun gerçekliğini, o retorikten ileriye gittiğimizi, Rusya’yla Batı’nın yaşadığı süreçte çok net gördük. Türkiye bu istikrar siyasetini sürdürdüğü surece de güçte kritik rolü sürecek.

ENFLASYONDA MAKUL DÜŞÜŞ BEKLİYORUM

– 2022’nin en kıymetli gündem hususlarından biri enflasyondu. Bu yıla dair öngörünüz nasıl?

Benim bugüne kadar iş hayatımda öğrendiğim bir şey varsa o da; iktisat bir beklenti idaresidir. Beşerler, kurumlar beklentilerine nazaran harcamada yahut tasarrufta bulunurlar. Enflasyonun aralık ayı prestijiyle baz tesiriyle düşeceğini biliyorduk. Hakikaten 20 puanlık bir düşüşle bu yıla girdik. Yıl içerisinde de makul bir düşüş bekliyorum.

AB İLE VİZE SORUNU NASRETTİN HOCA HİKÂYESİ

– Avrupa’yla vize sorunu hâlâ tam manasıyla çözülemedi değil mi?

Nasrettin Hoca’nın öyküsündeki üzere bir süreç yaşıyoruz. Hoca tanımadığı bir kente gitmiş, akşam üzeri sokak köpekleri atak etmişler. Yerden taş alıp köpekleri kovalayacak. Yer Arnavut kaldırımı, hangi taşı tutsa sökemiyor. Demiş ne garip memleket. Taşları bağlamışlar, köpekleri salmışlar. Artık bizim olay da buna benziyor. AB’de mallar hür. Malı satacak olan iş adamının vizesinde zahmet var. Redlerin yanı sıra bir de yavaşlatma var. Bunun teknik sorun olduğunu söylüyorlar lakin ben bunun ilerisinde bir durum olduğu kanaatindeyim. Bir duruş sergileniyor. Bizden beklenenler var, doğrudur. Ancak AB’nin de atması gereken adımlar kelam konusu.

GÜNDEMDEN YALNIZCA KAYAKLA KOPUYORUM

Kendinize vakit ayırabiliyor musunuz, nasıl kopuyorsunuz ağır gündemden?

Pandemiye kadar 10 küsur yıldır haftada 4-5 gün sistemli yüzen biriydim. Pandemi sebebiyle orta verdim. Gidebilirsem yıldabir-iki defa kayağa gitmeye çalışıyorum. Açık yüreklilikle söyleyeyim kayak dışındaki tatillerde, gündemden süratli kopamıyorsunuz. Başınız tekrar bir yerlere gidiyor. Lakin kayak tatilinde bir tane gayeniz var, o da düşmeden bir cins daha atmak. İşte o vakit kopuyorsunuz. Onun dışında dostlarla vakit geçirmeyi önemsiyorum. Üniversite yıllarında sınır çalışmıştım. Artık keşke bırakmasaydım diyorum. Bir de sosyolojiye merakım var.

BABA SERİSİNİ KAÇ KERE İZLEDİM BİLMİYORUM

Kitaplarla, sinemalarla aranız nasıl?

İki-üç kitabı birlikte götürmek hoşuma gidiyor. Son olarak Üzeyir Garih’in konuşmalarından derlenmiş bir kitap okudum. Şu anda masamın üstünde bir de Kemal Tahir kitabı var. Dizilerden şuurlu bir halde uzak duruyorum. Zira bağlayıcı oluyor. Fakat sinema izlemeye çalışıyorum. Mesela Baba üçlemesini kaç kez izledim bilmiyorum. Bir de yazmayı seviyorum. Gecenin bir saatinde oturuyorum, bazen iki-üç saat yazıyorum. Bunun kendime yarar sağladığını keşfettim. Psikologlar da bu türlü söylüyor. Çocukluğumdan başladım. Biraz geçmiş, biraz şimdiki yazıyorum. Lakin çok yakın geçmişi yazmamak gerektiğine karar verdim. Zira insan olaylara fazla duygusal yaklaşıyor.

SABAH KALKINCA ÜÇ SANİYE ‘NEREDEYİM’ DİYORUM

Kendi işinize STK’lardaki görevleriniz de eklenince seyahatler artıyordur. Yoruluyor musunuz?

Seyahat hayatınızın bir modülüyse bunu kabullenip, yönetmeyi öğreniyorsunuz. Bir gece için Japonya’ya gitmişliğim bile var. Yalnız sabah kalktığımda “Neredeyim” sorusunu üç saniye kendime soruyorum. Şayet yanımda hanım varsa büyük ihtimalle evdeyiz diyorum. Ben sivil toplum görevlilerini bu ülkenin insanı olarak bir geri ödeme süreci olarak görüyorum. Ben yatılı okudum. Yatılı okumak, ailenizin imkânlarının yetip yetmemesiyle de ilgili bir hadisedir. Demek ki benim ülkeye herkesten tahminen biraz daha fazla borcum var diyorum. Bir misyon veriliyorsa bundan kaçmak yanlışsız değil. Gönül yorgunluğu olmasın, her şey çözülür.

NAİL OLPAK KİMDİR

DEİK Başkanlığı vazifesinde beşinci yılını geride bırakan Nail Olpak, 1961 yılında Burdur İbecik’te doğdu. İstanbul Teknik Üniversitesi Makina Fakültesi’ni bitiren Olpak, yüksek lisansını Yıldız Teknik Üniversitesi’nde güç alanında tamamladı. Yüksek tahsilinin akabinde çeşitli şirketlerde yöneticilik yapan Olpak, kendi şirketini kurdu. Nail Olpak hala inşaat ve elektrik bölümlerinde faaliyet gösteriyor. 2012-2017 ortasında MÜSİAD başkanlığı misyonunu de yürüten Olpak, hala Türk Eximbank ve Turkcell’de İdare Konseyi Üyesi pozisyonunda.