Bir valiz, bir dava, bir aile… Ve tarihe tanıklık etmiş bir otel

Bir valiz, bir dava, bir aile… Ve tarihe tanıklık etmiş bir otel
Londra Merkez Bölge Mahkemesi’nde geçtiğimiz hafta görülen bir dava, tarihin hayli farklı bir sayfasının tekrar gündeme taşınmasını sağladı. Davanın taraflarının sahip olduğu otel, Osmanlı İmparatorluğu’ndan bugüne birbirinden kıymetli konuklara mesken sahipliği yapmış ve bir o kadar kıymetli olaylara sahne olmuş. İşte detaylar…

İngiltere basınının manşetleri son günlerde epeyce farklı bir dava ile meşgul. Davanın tarafları Londra sosyetesinin yakından tanıdığı iki bayan: Judith Andersson ve yengesi Diane Ward. Davaya bahis olan şey ise mor bir valiz. “Nasıl yani?” dediğinizi duyar üzereyiz. Çabucak anlatalım…

Andersson ve Ward, Kudüs’ün doğusunda bulunan Amerikan Kolonisi Oteli’nin ortakları ve 1902 yılında kurulan otelin Ortadoğu’nun tarihinde çok değerli bir yeri var. Buna birazdan geleceğiz elbette ancak evvel geçmişte ortalarından su sızmayan Ward ailesi üyelerinin birbirlerine nasıl düştüğüne bir bakalım.

Ailenin annesi Frieda Ward’un 1993 yılında 77 yaşındayken Londra’da hayatını kaybetmesinin akabinde, oğulları Tim ve John ile kızı Judith ortasında miras bahisli sürtüşmeler başladı. Uyuşmazlığın son noktası ise Judith Andersson’ın Tim Ward’un dul eşi Diane’e Londra Merkez Bölge Mahkemesi’nde açtığı dava oldu.

Davaya husus olan şey üstte da dediğimiz üzere mor bir valiz, daha doğrusu valizin içindeki aile fotoğrafları, çeşitli belgeler ve öteki anılar… 76 yaşındaki Andersson, “arşiv” olarak nitelendirdiği bu evraklara, annelerinin vefatından sonra Tim tarafından el koyulduğunu ve valizin 2020’de ölene kadar kardeşinde kaldığını belirtiyor.

AVUKATLIK MASRAFLARI 60 BİN STERLİNİ BULDU

Andersson, Diane Ward’a açtığı davada, Tim’in ailesinin valizi kendisine vermeyi reddetmesinin altında, yaşadıkları miras arbedesinin intikamını alma emelinin yattığını öne sürüyor. (Söz konusu hengame, Andersson’ın annesinden ölmeden evvel borç para aldığı tezleri üzerine yaşanmıştı.)

Andersson, iki erkek kardeşi de öldüğünden, valizin yeni sahibinin kendisi olması gerektiğini belirtiyor. 77 yaşındaki Ward ise Tim, John ve Judith kardeşler ortasında, valizdeki evrakların paylaşılmasına ait bir muahede bulunmadığını savunuyor.

Taraflar valizdeki evrak ve fotoğrafların “herhangi bir maddi pahası olmadığı” konusunda hemfikir. Bu durum davanın garipliğini daha da artırıyor. Hatta mahkeme salonlarına taşınan bu aile içi uyuşmazlık için daha evvelki duruşmalardan birinde Yargıç Nigel Gerald “tamamen çılgınlık” yorumunu yapmıştı. İngiltere basınında yer alan haberlerde ise mahkeme masraflarının şimdiden 60 bin sterlini aştığı vurgulanıyor.

İki gün süren duruşmaların sonunda Yargıç Mark Raeside, Andersson’ın valizdeki her şeyin Ward’da kalmasını kabul etmesini “olasılık ve mantık dışı” olarak nitelendirdi.

Fotoğrafların ve evrakların şimdilik üç kardeş ismine kurulmuş bir vakfa zamanına ve arşivin paylaşımının kelam konusu olmadığına hükmeden Raeside, valizin akıbetinin ne olacağı sorusunu ise bu ay sonunda yapılacak duruşmaya bıraktı. 60 bin sterlinlik avukatlık fiyatlarını kimin ödeyeceği de tekrar Yargıç Raeside tarafından karara bağlanacak.

ÖMER ŞERİF ARABİSTANLI LAWRENCE ROLÜNE BURADA ÇALIŞTI

Gelelim ailenin servetinin temelini oluşturan o otelin değişik dolu öyküsüne…

Kudüs’te doğan Freida Ward, Horatio Gates Spafford and Anna Spafford’ın torunuydu. Spafford’lar 19’uncu yüzyılın sonlarında Amerikan Kolonisi’ni kuran şahıslar olarak tanınıyordu. Amerikalı ve İsveçli dindar Hristiyanların oluşturduğu koloni, din ve millet ayrımı yapmaksızın bölgedeki gereksinim sahiplerine yardım etme maksadı taşıyordu.

Koloninin merkezini oluşturan eski konak vakit içinde bir otele dönüştürüldü ve bölgenin uyuşmazlıklarla dolu tarihinde bir “tarafsızlık vahası” olarak öne çıktı.  1917, 1948, 1967 ve 1973’teki büyük savaşlarda ve iki İntifada’da ayakta kalmayı başaran Amerikan Kolonisi Oteli’nin konukları ortasında kimler yoktu ki? Diplomatlar, siyasetçiler, müellifler, romantikler, casuslar…

Konuk listesindeki isimlere bakacak olursak İngiltere’nin eski başbakanlarından Winston Churchill, Graham Greene, John Le Carre, Alec Guinness, Peter O’Toole, Bob Dylan ve Joan Baez, birinci dikkat çeken isimler. Lawrence of Arabia sinemasındaki rolüyle tanınan Ömer Şerif’in de otelde vakit geçirdiği, hatta rolüne Koloni’nin kurucularından aldığı gerçek Lawrence’la ilgili ipuçları alarak hazırlandığı biliniyor.

Mısırlı aktör Ömer Şerif, 1962 imali Arabistanlı Lawrence filminde Serif Ali rolünde…

ORTADOĞU’DA BARIŞ UMUDU BURADA DOĞDU

Ortadoğu’da barış teşebbüsleri kapsamında 1993 yılında imzalanan ve İsrail-Filistin çatışmasının en değerli evraklarından biri kabul edilen Oslo Anlaşmaları’nın temeli de burada atıldı. Efsaneye nazaran, mutabakatın mimarları otelin 16 numaralı odasında bir ortaya gelerek günlerce unsurları müzakere etti.

Onlardan yıllar sonra bu defa İngiltere eski Başbakanı Tony Blair, Ortadoğu Barış Temsilcisi olarak gittiği bölgede geçirdiği 1 ay boyunca Amerikan Kolonisi Oteli’nde kaldı.

Blair’in burada konaklaması 2007’de oteli tekrar manşetlere taşımıştı

TÜRK USTALAR TARAFINDAN TÜRK ÜSLUBUNDA İNŞA EDİLMİŞ

New York Times’da 1972 yılında yayımlanan bir haber, binanın tarihine dair değerli ayrıntılar içeriyordu.

Gazeteye konuşan otel yöneticisi Horatio Vester’a nazaran, bina 1840’larda Osmanlı ordusunda misyon yapan bir generalin, lokal uyuşmazlıklarda arabuluculuk yapmasıyla tanınan torunu tarafından inşa ettirilmişti. Haberde konutun sahibinin ismi “Khaldi” yani Halidî olarak geçiyordu. (Osmanlı devrinde Kudüs eşrafının önde gelen ailelerinden biri olan Halidîlerin bir üyesi olması beklenen.)

Vester, Roma İmparatorluğu’ndan o güne, Kudüs’ün Eski Kent bölgesinin surları dışında inşa edilmiş birinci konut olan meskenin sahibinin “Türk eğitimi” aldığını, binanın da Türk ustalar tarafından Türk şeklinde yapıldığını tabir ediyordu.

İlk üç evliliğinde erkek çocuk sahibi olamayan Halidî’nin dördüncü evliliğinden çok kısa bir mühlet sonra hayatını kaybettiğini söyleyen Vester, bunun sonucunda konutun sayıları 140’ı bulan uzak akrabaya miras kaldığını da kelamlarına ekliyordu.

Horatio Gates Spafford (1828-1888) varlıklı bir avukattı. Spafford, çocuklarının Atlas Okyanusu’nda yaşanan bir gemi kazasında ölmesinin akabinde ünlü bir ilahi olan “It Is Well With My Soul”un kelamlarını kaleme almıştı.

Horatio Gates Spafford (1828-1888) varlıklı bir avukattı. Spafford, çocuklarının Atlas Okyanusu’nda yaşanan bir gemi kazasında ölmesinin akabinde ünlü bir ilahi olan “It Is Well With My Soul”un kelamlarını kaleme almıştı.

1900’LERDE BİNA SPAFFORD’LARIN OLDU

Vester’ın da bir üyesi olduğu Spafford ailesi tam bu noktada sürece dahil oldu. Spafford’lar 1881 yılında Kudüs’e ayak bastı. Aile üyeleri buraya dini nedenlerle gömüştü. Spafford’ların çocuklarından üçü bir deniz kazasına dördüncüsü ise ateşi bir hastalık olan kızıla kurban gitmişti.

Başlangıçta meskene kiracı olarak yerleşen Spafford’lar vakitle payları meskenin sahiplerinden birer birer satın almaya başladı. 1895 yılına gelindiğinde Spafford ailesi meskenin paylarının yüzde 50’sinden fazlasını satın almış olsa da kalan mirasçılarla olan pazarlıklar ilerleyen yıllarda da devam etti. Nihayet 1900’lerin başlarında, Anna Spafford konutun tek sahibi haline gelmişti.

Spafford’lar yakın dostlarının da teşvikiyle binayı otele çevirmeye karar verdi. O yıllarda odalarda banyo, tuvalet üzere hizmetler bulunmuyordu. Odalara sıcak su kovalarla ulaştırılıyordu. Otel su tesisatı vb. eklemelerle bugünkü haline 1939 yılında getirildi.

Otelin 1950’lerde çekilmiş bir fotoğrafı

“KAPIMIZIN ÖNÜNDE TANK VARDI, İSRAİLLİLER EL BOMBASI ATIYORDU”

İlerleyen yıllarda otel, bilhassa diplomatların ve gazetecilerin favorisi haline geldi. Altı Gün Savaşı sırasında savaş muhabirleri ve Kızıl Haç çalışanının gayri resmi buluşma noktası da tekrar Amerikan Kolonisi Oteli’ydi.

Vester, New York Times’a yaptığı açıklamada yaşanan kritik olaylardan birini şöyle anlatıyordu:

“Tam olarak ateş çizgisinin üzerindeydik. Bir noktada kapımızın önünde bir Ürdün tankı vardı ve bar kısmında bir keskin nişancının saklandığını söyleyen İsrailliler binaya el bombaları fırlatıyordu. Çatışmalar sona erdikten sonra ‘Ne hasar var’ diye bakınırken girişte patlamamış bir roket ile ölmüş bir Ürdün askeri bulduk. Ana bina çok üzücü vurulmuştu ve avluya beş havan topu isabet etmişti.” Neyse ki Vester’ın anlattığı bu olayda rastgele bir otel müşterisine ya da çalışanına kıymetli bir ziyan gelmemişti.

Ancak üstte da dediğimiz üzere, otel sonraki jenerasyonlar boyunca savaş muhabirlerinin çatışmalar ortasında rahat bir nefes aldığı bir tarafsızlık vahasına dönüştü.

GAZETECİLERİN VE CASUSLARIN BULUŞMA NOKTASI

Otelin begonvillerle süslü bahçesi, gazeteciler için bir buluşma alanıydı. İsraillilere ilişkin Batı Kudüs ile Filistinlilere ilişkin Doğu Kudüs’ün tam ortasında Nablus Yolu üzerinde bulunan otel yalnızca Filistinli siyasetçilerle röportaj yapmak isteyen gazetecilerin değil, bölgede faaliyet gösteren istihbarat casuslarının da uğrak yeriydi.

Telegraph muhabiri Harry de Quetteville, geçtiğimiz günlerde kaleme aldığı yazısında otelle ilgili olarak şunları söylüyordu:

“Doğal olarak çok sayıda makûs davranış da yaşanıyordu. Hem şahsî hem profesyonel ihanetlere ve aldatmalara dair söylentiler, Koloni’nin avlusunda oradan oraya sekiyordu. Aslında bu türlü bir ortamda bunların yaşanmaması nasıl beklenebilirdi ki?”

Telegraph’ın “Luxury hoteliers spend £60,000 on family court row… over a suitcase” ve “The secrets of the spies’ favourite hotel” ve New York Times’ın “A Jerusalem Hotel Where a Pasha Evvel Had It So Good” başlıklı haberlerinden derlenmiştir.